Nu de praktijk. De partijleider heeft natuurlijk een dikkere vinger in de pap dan de leden. Dat is ook niet zo gek. Kiezers zien het heus wel als een lijsttrekker niet gelooft in het onderwerp. En anders herinneren de tegenstanders de lijsttrekker er wel aan dat hij of zij in het verleden altijd iets tegengestelds vond. In campagnetijd is er niets leuker dan de ander te wijzen op hypocrisie. Maar wat nu als er een lijsttrekkerswissel komt nadat de programcommissie zijn werk heeft gedaan?
Nadat Wopke Hoekstra, en niet Hugo de Jonge, CDA-lijstrekker werd, kwam het CDA-bestuur met amendementen op het program. In-eens was het CDA minder stellig over de onderwijsvrijheid en tegen de verhoging van het minimumloon. Dat het CDA nu wordt geleid door een vrijzinnige McKinsey-consultant (Hoekstra) in plaats van een hervormde domineeszoon met pabo-diploma (De Jonge) heeft daar alles mee te maken.
Stemwijzer beïnvloeden
Maar goed, dat was nog voor het congres en de leden konden zich er nog over uitspreken.
Dat kan je niet zeggen over de stemwijzers en de doorrekeningen. Let wel: dit doen alle partijen die meewerken met kieshulpen en de CPB-doorrekening. Kieshulpen gaan niet zelf door de programma’s en ordenen op thema’s, maar vragen partijen wat ze vinden van stellingen. Dat vraag om veel bondiger antwoorden dan de meestal genuanceerde beleidsvoorstellen in de programma’s. Dus het kan best wel eens voorkomen dat een partij sociaal wenselijke antwoorden aanlevert om zo goed mogelijk uit de stemwijzer te komen.
Dan kan het gebeuren dat een partij opeens voor een plan is die een ledencongres nooit gepasseerd zou zijn
Dan zijn er nog de doorrekeningen van het Centraal Planbureau. Traditioneel doet het CPB dat om te kijken hoe betaalbaar en realistisch de plannen zijn. Dat doet het CPB op basis van de financiële dekking die achter het programma staat - en dus niet op basis van de teksten in het programma. Campagnestrateeg Kaj Leers waarschuwde vorig jaar op Twitter partijleden al dat slimme partij-economen met het CPB gaan onderhandelen wanneer die grote dekkingsgaten signaleert. Dan worden er in de financiële dekking zo met cijfers en plannen geschoven dat de gaten dicht zijn. Maar dan kan het gebeuren dat een partij opeens voor een plan is dat een ledencongres nooit gepasseerd zou zijn. Leers noemde als voorbeeld de PvdA die in 2012 opeens voor een verhuurdersheffing bleek te zijn.
De deelnemers aan het Noordelijk #lijsttrekkersdebat van aanstaande maandag, het eerste in aanloop naar de verkiezingen van 17 maart 2021, zijn bekend. https://t.co/1Fb2RTg6vC
— Friesch Dagblad (@frieschdagblad) February 5, 2021
Je kunt je twee dingen afvragen. Hoe belangrijk leden voor een partij eigenlijk zijn. Wat bepaalt de koers van de partij: de inhoudelijke interne discussie of waarmee de partijtop denkt zoveel mogelijk zetels te halen? Bovendien, de vraag wie belangrijker zijn voor een partij om te bedienen, de leden of de kiezers, is best een interessante. Zeker als de standpunten van die twee groepen uiteenlopen, zoals bij het CDA.
Gelukkig zijn de CPB-doorrekeningen dit jaar niet zo interessant, we hebben toch geen idee wat de economische gevolgen van de coronacrisis zijn.
