Hoe Guus Pieksma uit Sneek overal in de provincie mensen (weer) aan het spelen krijgt

In het hafabra-wereldje zijn ze al een tijdje een bekend fenomeen, de Nij Talint Orkesten van Pieksma (staand). Met zijn enthousiasme, charisma, humor, maar zeker ook dankzij zijn deskundigheid weet hij een nieuwe doelgroep te betrekken bij de korpswereld: die van degenen die niet in hun jeugd maar op latere leeftijd een muziekinstrument leren bespelen. Op een tijd die hen goed uitkomt.

Pieksma bedacht het concept zo’n zes jaar geleden met fanfare De Lytse Súdwesthoeke uit Stavoren. De fanfare vond het leuk na te denken over een andere, nieuwe doelgroep muzikanten. Waarom geen visje uitgooien bij de volwassenen?, stelde Pieksma voor. Bijvoorbeeld mensen enthousiasmeren die ooit in hun jeugd gespeeld hadden, of juist ouderen die er altijd van droomden om nog eens een muziekinstrument te bespelen. Als repetitietijd werd de zaterdagmiddag gekozen. Het bleek, met name dankzij zijn persoonlijke aanpak, een succes.

Inmiddels zijn er bij elf verenigingen in Fryslân Nij Talint Orkesten opgestart. In sommige plaatsen al meerdere keren. Ook is er zo’n orkest begonnen in Oppenhuizen-Uitwellingerga, waar geen orkest is. Al met al hebben al die Nij Talint Orkesten bijna tweehonderd nieuwe muzikanten opgeleverd. De meeste muzikanten hebben na hun periode van tien repetities muziekles genomen. Vijfentwintig Nij Talint-muzikanten hebben zich al aangemeld bij een muziekvereniging in hun dorp, veertig stroomden door naar het Mienskipsorkest dat twee keer in de maand repeteert in Workum.

Vorig jaar september was dit orkest uitgenodigd om te komen spelen in het Olympisch Stadion in Amsterdam tijdens de Landelijke Rollatorloop, het grootste sportieve evenement voor ouderen in Nederland. Vanwege het slechte weer ging dit op het laatste moment niet door, maar de voorpret was al heel bijzonder. Samen musiceren, een nieuwe hobby leren, blijkt in het kader van cultuurparticipatie en de strijd tegen eenzaamheid heel actueel.

Onwennige noten

De positieve berichten over het Nij Talint Orkest hebben fanfare Crescendo uit Heeg ook bereikt, zegt bestuurslid Homme Bakker. De 35 leden tellende vereniging heeft er jarenlang alles aan gedaan om ‘de jeugd’ op het korps te krijgen, maar tevergeefs. ,,Dêrom hawwe wy Pieksma benadere”, zegt esbassist Bakker. Een intensieve campagne via Facebook, flyers, een stukje in dorpskrant Sylboade en in de lokale kranten leverde uiteindelijk tien belangstellenden op. ,,Net gek”, vindt Bakker.

Om de potentiële leden hartelijk te verwelkomen, doen ook vijf ervaren leden van Crescendo mee met het Nij Talint Orkest. Ze ondersteunen hen en geven de ‘talinten’ het idee dat ze er helemaal bij horen. Mede dankzij hun inbreng klinken de eerste, onwennige noten heel behoorlijk.

Vijftiger Edward Visser (links, met bril), die vijf jaar geleden vanuit Utrecht naar Heeg verhuisde, is een van de talinten. Hij is de enige van de tien die totaal geen muziekachtergrond heeft. ,,Ik zat net met een stuk ijzer op schoot en toen hoorde ik links en rechts van mij de eerste toonladders al gespeeld worden . Ik dacht: hè? Dit zou toch laagdrempelig zijn? Gelukkig kreeg ik er met de eerste ademstoot meteen een noot uit. Een ervaren muzikant zei tegen me dat dat heel knap was. Er zijn wel mensen, die net zo groen zijn als ik op muzikaal gebied, die er veel langer over hebben gedaan, zei ze.”

Het stuk ijzer waarop Visser doelt, betreft een euphonium. ,,Ik wilde ook wel hoorn spelen, maar ze zeiden dat dat nog veel moeilijker is en qua klank komt een eu-phonium in de buurt. Dus daar ga ik het eerst maar op proberen. En ik heb al een nieuw Fries woord geleerd: ‘flybjen’.”

Longen

Muziek is voor Visser altijd iets geweest om naar te luisteren, maar niet iets om zelf te maken. ,,Ik kom echt uit een sportfamilie. Voetballen, dat deed je, of volleyballen, maar muziek maken kwam gewoon niet voor. Ik ga soms wel eens naar het Concertgebouw in Amsterdam voor een concert, maar ik luister ook net zo graag naar EMM, de topfanfare uit het buurdorp Oudega, of naar de Hegemer Dekdweilers. Daar kan ik ook echt van genieten. Ik dacht de laatste tijd wel: hoe zou het zijn om een instrument te bespelen? En nu heb ik de kans; laagdrempeliger dan dit kan niet. Je krijgt een instrument te leen van de muziekvereniging en je hebt mensen om je heen die ook geen ervaring hebben. Bovendien: misschien wordt met het ouder worden de elasticiteit van de longen wel dusdanig dat het dan helemaal niet meer lukt.”

Visser is, zoals hij zelf zegt, echt een groentje in de muziek. Maar het mooie van een blaasinstrument bespelen is dat je het nog tot op hoge leeftijd kunt blijven doen. En daarbij is het iets dat je met mensen van alle leeftijden kunt doen. Dat is ook de reden dat Wietske Bergma (68) weer op de muziek is gegaan bij het Nij Talint Orkest van Heeg. Twee van haar ‘beppesizzers’ zitten op het korps en spelen trompet en ze wil uiteindelijk graag met hen samenspelen.

Als zeven-, achtjarig meisje leerde ze vroeger al hoorn spelen. Maar na 26 jaar stopte ze ermee omdat ze wat lichamelijke klachten had. ,,It kribele de lêste jierren wer om blazen te gean”, zegt ze terwijl ze een slok van haar warme thee neemt in repetitieruimte It Heechhûs. ,,Ik ha hiel lang twifele, sil ik it dwaan of net. Ik hie lêsten nochris stiekem blaast op de trompet fan myn beppesizzer en ik koe it noch. Ik kin ek noch noaten lêze. Dus ik besykje it mar wer.”

Marijke Attema-Verhoef (55) uit Oudega (SWF) van het Nij Talint Orkest in Heeg is iemand die op latere leeftijd met muziekles begon. Ze was 38 toen ze zich meldde bij de plaatselijke fanfare en kwam met haar bariton bij het jeugdorkest van EMM terecht. Doorstroming naar het A-orkest, dat uitkomt in de eerste divisie, bleek te hoog gegrepen, omdat ze bleef steken bij haar A-diploma. Wel kon ze naar hartenlust spelen in het naburige Blauwhuis, waar na jaren van afwezigheid weer een dorpskorpsje was opgericht. ,,Twa jier lyn bin ik dêr opholden troch omstannichheden en ik tocht no: kom, lit my it mar wer ris besykje.”

Sociaal aspect

Ze vertelt dat drie van haar vier kinderen erg muzikaal zijn. Eén speelt gitaar, de andere heeft het C-diploma voor saxofoon en de derde heeft zelfs het D-diploma behaald op trombone. ,,Ik fyn blazen hiel moai wurk. Ik hâld fan koraalmuzyk, mar ek fan hits fan froeger út de jierren santich en tachtich, fan ABBA bygelyks. Mar ek it sosjale aspekt fyn ik belangryk. Je treffe wer even oare minsken”, legt Attema uit.

Het sociale aspect speelt ook bij talint Boudien Ettema (39) uit Heeg een rol. Van jongs af aan heeft ze orgel-, piano- en keyboardles gehad. Ook op zangles heeft ze gezeten. ,,Ik hie wol wer wat mei toetsen dwaan kind, mar dat is ien op ien. No learst mear minsken kennen.” Ettema heeft in eerste instantie gekozen voor bugel.

Tijdens de eerste repetitie drukt Pieksma de saxofonisten op het hart voorzichtig te zijn met het rietje. Dat kost namelijk tien euro per stuk. Er hoeft maar een scheurtje in te komen en je kunt het weggooien. Hij adviseert ze verder een licht rietje te nemen. Dat blaast gemakkelijker. ,,Oh, dus daarom gaat het zo zwaar”, verzucht Rinie Visser. Als jongetje speelde hij ooit in een leerlingenorkestje in Deventer, vertelt hij, maar dat was wel zestig jaar geleden. ,,Ik heb nu een veel te zwaar rietje”, zegt hij met zijn tenorsaxofoon in handen. Op de vraag wat hem verleid heeft tot het Nij Talint Orkest, antwoordt hij: ,,Na het kerstconcert van Concordia Gaastmeer kreeg ik de smaak te pakken.”

Coby Andringa (57) (midden) kreeg na het najaarsconcert van Crescendo de behoefte om een muziekinstrument te leren bespelen. De fanfare had toen een saxofoonensemble uitgenodigd en dat raakte een gevoelige snaar. ,,Ik fûn dy saksofoanen alderaardichst. Ik tocht: dat nivo sil ik wol nea mear helje, mar ik wol it wol leare. Al falt it my net ta om gelûd út dy saksafoan te krijen. No ja, alle begjin is dreech. Ik ha froeger in blau moandei gitaar spile en ik sjong al 25 jier by it Willekoar yn Heech.”

Het tijdstip van de muziekles is voor Andringa wel een beetje problematisch op zaterdagmiddag. Haar zoon voetbalt namelijk in het eerste van Heeg en nu kan ze er als supporter niet live bij zijn. ,,Al haw ik hjoed neat mist; hy is blesseard.”

Oranjefeesten

Pieksma is blij met alle verhalen van beginnelingen en herintreders. ,,It jout my enerzy om al dizze minsken de earste beginselen út te lizzen. Ik doch it alle kearen wer mei in protte nocht. En it bliuwt alle kearen ek spannnend. Slagget it? Hâlde se it fol?”

Niet alleen op de zaterdagmiddag, maar ook op de zondagmiddag is het Nij Talint Orkest actief. In het laatste weekend van januari was de première in het dorpshuis van Oppenhuizen-Uitwellingerga. Hier waren maar liefst 23 aanmeldingen. Bijzonder, vindt Pieksma, omdat in het tweelingdorp de brassband een paar jaar geleden werd opgeheven. ,,Us doel is net om hjir wer in korps op te rjochtsjen, mar as it doarp straks mei Kryst of mei de Oranjefeesten wer in groepke muzikanten hat, dan is dat fansels wol hiel moai meinommen.”

Ik zat net met een stuk ijzer op schoot en toen hoorde ik links en rechts van mij de eerste toonladders al gespeeld worden

Op de vraag hoe de werving voor het Nij Talint Orkest tot stand komt, legt Pieksma uit dat die vrij intensief is. In Top en Twel, waar Pieksma vandaan komt, werd er huis aan huis geflyerd en werden op een plaatselijke wintermarkt potentiële blazers benaderd. ,,Persoanlike benadering. Dêr draait it om.”

Binnenkort probeert hij een Nij Talint Orkest van de grond te krijgen in de Lege Geaën. ,,Dêr sille wy aanst op in sneontemiddei by grienteman Abma yn Tersoal stean. Wy nimme wat ynstruminten mei en litte dy hearre. It is echt in ien op ien benadering.” Ook gaat binnenkort het eerste Nij Talint Orkest buiten de provincie van start, in Zeist.

Eind januari presenteerde Pieksma voor het eerst zijn nieuwe lesboek voor Nij Talint. Daarin wordt heel eenvoudig uitgelegd hoe je moet beginnen met het bespelen van een instrument. Ook kunnen beginners een mp3 downloaden en zo gemakkelijk meespelen.

Voor Pieksma is het belangrijkste dat zijn talinten ,,it plesier fan it mei elkoar muzykmeitsjen meikrije”. Vanuit het Mienskipsorkest is sinds kort Stichting Nij Lûd opgericht, die tot doel heeft om zoveel mogelijk mensen de kans te geven om plezier te maken door middel van muziek maken. In dorpen waar geen muziekverenigingen meer zijn, helpt de stichting samen met de gemeente Súdwest-Fryslân om orkesten van de grond te krijgen.

Nij Talint Orkesten zijn er inmiddels (geweest) in Heeg, Oppenhuizen/Uitwellingerga, Stavoren, Scharnegoutum, Workum, Tijnje, Tjerkwerd, Gaastmeer, Sneek, Opeinde, Terschelling en Koudum. Woudsend volgt nog