Als dorp zelf sociale huurwoningen bouwen als een woningcorporatie het niet wil? Wons deed het. Maar zou het niet nog een keer doen

Het moet gezegd: het zijn fraaie woningen die verhuurcorporatie Mienskip Wûns liet bouwen op een stuk grond bij de kerk in het dorp. Met grote ramen, thermisch gemodificeerd hout, en een dak vol zonnepanelen zien die er eigenlijk niet uit als woningen waar je een sociale huurprijs voor betaalt. ,,En ze zijn verrassend ruim van binnen”, vindt penningmeester Rients Haanstra, geboren en getogen in Wons.

Elkien weg

Het woningplan kent zijn startpunt in 2013, in een presentatie van Elkien in het dorpshuis. Elkien was voornemens twee nieuwe sociale huurwoningen te bouwen in het dorp. De kerk stelde de grond goedkoop beschikbaar. Voorzitter Kees Boer (sinds 35 jaar woonachtig in het dorp) had bij de presentatie al zijn twijfels, en vroeg of de plannen echt rond waren. ,,Er moest alleen nog een handtekening op van de bestuurder, maar dat was een formaliteit. Zeiden ze.”

Het liep anders. Kort na de presentatie veranderde de koers van Elkien. Er werd alleen nog maar gebouwd in grotere kernen. Wons, met 280 inwoners, hoorde daar niet bij. Boer: ,,En toen ontstond het idee: kunnen we het niet zelf doen?”

Acht woningen

Er werd een plan opgesteld, voor niet twee maar acht sociale huurwoningen. In het dorp heeft Elkien namelijk nog vier huurwoningen aan de Noorderlaan. Haanstra en Boer laten die huizen zien. ,,Ze zijn zo slecht, dat is gewoon beschamend”, vindt Boer ,,Kijk naar de dakkapel, die zit helemaal scheef”, vult Haanstra aan. Van de vier woningen is een leeg. Een is antikraak. Er hadden op die plek ook zes nieuwe panden kunnen staan. ,,We hadden echt een mooi plan”, treurt Boer.

De financiering van deze panden kwam echter niet rond. Een groep particulieren uit het dorp, Dorpsbelang, Stichting Kerk Wons, de kerk, en de diaconie accepteerden een rente van 3 procent. Maar banken en de overheden wilden meer. Boer: ,,En daar was geen beweging in te krijgen. We werden gezien als commerciële verhuurders.” Als ze akkoord waren gegaan, hadden ze de woningen niet kunnen aanbieden voor de sociale huurprijs.

Witwassen en moord

In een uiterste poging kregen ze ook een paar beleggers over de vloer. Maar dat bleek foute boel. ,,Eentje wilde zo 350.000 ton investeren voor 3 procent”, vertelt Haanstra. ,,Maar ik denk dat hij crimineel vermogen wilde witwassen.” ,,En hij was opeens spoorloos verdwenen”, vult Boer aan. ,,Bleek dat hij in de bak zat, op verdenking van de moord op zijn vriendin.”

De focus ging toen naar de twee andere woningen. Maar ook dat was, zoals Boer het omschrijft, geen sinecure. ,,Als ik dit had geweten, was ik er niet aan begonnen.” ,,We zijn nooit tegengewerkt. Maar van meewerken was ook geen sprake”, vult Haanstra aan.

Weg niet tien meter langer

Boer noemt een voorbeeld. ,,We mochten de voordeur niet aan de voorkant doen van een stedenbouwkundige van de gemeente. Want dat zou te rommelig zijn. Maar die man is nooit in het dorp geweest.” Bij de woningen laat hij nog een voorbeeld zien. De gemeente laat een weg aanleggen bij de twee-onder-een-kap-woningen. Die weg stopt halverwege het pand. ,,Die laatste tien meter willen ze niet doen.” ,,Je hebt soms het idee dat je in Bananasplit zit”, vindt Haanstra.

Dat ligt niet aan onwil, bezweert Boer. ,,Ze hebben zelf het gevoel dat ze alles doen om dit mogelijk te maken. En Elkien stelde de grond voor een euro beschikbaar. Maar ze werken wel binnen hun randvoorwaarden.” ,,Ze zijn doodsbang voor precedenten”, aldus Haanstra.

Telkens weer een berg

,,En nu zijn we tien jaar verder”, vervolgt hij. Ook hij was achteraf gezien nooit begonnen aan de Sisyphusklus. ,,Als je net een heuvel over bent, heb je telkens het idee dat je wéér een berg moet beklimmen.”

Toch klinkt de trots duidelijk in hun stemmen, als ze de woningen (gebouwd door ECOHûs Fryslân uit Wons) tonen. In september krijgen de bewoners de sleutel. ,,De woningen zijn bijna energieneutraal en met duurzame producten gebouwd”, vertelt Boer. Particulieren en meerdere organisaties uit het dorp financierden de bouw, waarmee het echt een project van het dorp is.

En een project vóór het dorp. ,,In een gemeenschap is het belangrijk dat er mensen met hoge en lage inkomens zijn”, vindt Boer. ,,Anders is er een onbalans in de gemeenschap.”

Wij geloven niet in krimp

En vraag naar zulke woningen is er genoeg. ,,Er heeft hier in het dorp nog nooit een sociale huurwoning leeggestaan. Krimp is iets dat gecreëerd wordt, bijvoorbeeld als een woningcorporatie zich terugtrekt. Wij geloven niet in krimp. Vanuit dit dorp ben je bijvoorbeeld met een uur in Amsterdam, en met een uur in Groningen. Waar hebben we het dan over?”

,,Het dorp heeft perspectief”, besluit hij. ,,Maar dat moet de overheid wel ondersteunen. Want de energie in het dorp raakt een keer op.”