Hoe komen binnensteden in Fryslân uit de coronacrisis? Deze factoren spelen een rol in hoe en of winkelcentra zich gaan herstellen

Voor een interview kan Douwe Blom nog net eventjes tijd maken. Het is druk in zijn winkel, Blom Mode in Drachten. ,,We zijn erg enthousiast over hoe het gaat.” Blom is tevens voorzitter van ondernemersvereniging ha&ie. Daardoor weet hij dat het ook collega-ondernemers druk is, nu de coronamaatregelen al enige tijd versoepeld zijn. ,,Ik hoor van veel winkels dat ze weer als vanouds draaien. Het centrum leeft weer.”

Maar het is de vraag hoe robuust en duurzaam de opleving is. Zo stuurden wethouders van de zes grootste steden in Nederland een brief naar de Tweede Kamer, waarin zij spreken over groeiende leegstand en verloedering als gevolg van de coronacrisis. Hoe is dat in Fryslân? Een belrondje levert een divers beeld op.

Online

Online winkelen zit al jaren in de lift, en die trend is door corona versneld. Niet voor niets adviseerde brancheorganisatie INretail ondernemers om ook na de coronaperiode in te blijven zetten op online. ,,Ik verwacht dat mensen de fysieke winkel graag weer bezoeken. Dat doen ze ook voor de gezelligheid”, zegt Janny Rijs, directeur van adviesbureau BRDG Advies uit Zuidhorn, gespecialiseerd in ruimtelijk-economische ontwikkelingen. ,,Tegelijkertijd speelt wel dat de groep internetgebruikers groter is geworden. Denk aan ouderen. Die hebben dat de afgelopen tijd geleerd.”

Binnenstadmanager Hayo Galama van Leeuwarden ziet diezelfde trend. ,,Online is niet meer weg te denken. Je bent het sterkst als ondernemer als je offline en online goed weet te benutten. Dat is hartstikke nodig.”

Economisch herstel

De Nederlandse economie herstelt zich sneller dan verwacht, concludeerde De Nederlandse Bank deze week. Douwe Blom van Blom Mode heeft dat bericht ook gelezen. ,,En ik denk ook dat dat doorsijpelt naar de winkelcentra.”

Versoepelingen

,,Er is optimisme. Veel winkels die het moeilijk hadden, hebben goede maanden achter de rug. Het publiek is gretig”, zegt binnenstadmanager Galama. Veel restricties, zoals winkelen op afspraak, zijn al afgeschaft. De algemene verwachting is dat de komende weken en maanden meer wordt versoepeld. Dit alles is wel afhankelijk van het verloop van de coronapandemie. Wordt het virus sterker, dan komen er weer meer maatregelen.

Grote ketens en speciaalzaken

,,Voor de coronaperiode zagen we al verandering in het retailbeeld. De V&D is bijvoorbeeld al weg.” Grote ketens lijken zich steeds meer terug te trekken uit steden, ziet ook wethouder Friso Douwstra van Leeuwarden. ,,Het zou mij niet verbazen als er meer winkels volgen. Corona versnelt wellicht bepaalde keuzes.”

Als kleinere grote stad is Leeuwarden op dat punt kwetsbaar, volgens Douwstra. Daartegenover staat dat kleinere speciaalzaken de weg naar Leeuwarden juist weten te vinden. ,,Een Dille&Kamille bijvoorbeeld. En er zitten meer van dat soort vestigingen in de pijplijn. Leeuwarden is in trek. Maar het verschuift, van grote naar kleine volumes.”

Rijs van BRDG Advies bespeurt dezelfde ontwikkeling ,,Grote ketens als H&M richten zich meer op de echt grote steden. Voor steden die daar net onder zitten, zoals Leeuwarden en Drachten, is dat lastig.”

Toerisme

Toerisme, vooral vanuit het buitenland, heeft grote klappen gekregen in de coronacrisis. Vooral grote steden hebben daar last van, denkt binnenstadmanager Galama. ,,Die leunen meer op toeristen. Leeuwarden moet het qua winkelpubliek meer hebben van de regio. En wat toerisme betreft zit Leeuwarden juist in de lift. Ook vorig jaar.”

Wethouder Bauke Dam van Súdwest-Fryslân zag hetzelfde in zijn gemeente. ,,De toerist heeft ons goed geholpen. De leegstand is vorig jaar niet toegenomen, mede door binnenlands toerisme. We hebben hier de ruimte, dus was het hier veilig winkelen.”

Rijs denkt dat het wel even duurt voordat grote steden herstellen van het wegblijven van expats en toeristen. ,,Dat is hard weggevallen. Sommige branches zullen daar niet terugkomen op het oude niveau. Bijvoorbeeld kledingwinkels en winkels voor luxeartikelen.”

Kantoorpersoneel

Even een winkel binnenlopen tijdens de lunchpauze. Nu mensen meer thuiswerken, zien winkels minder van dat soort klanten, aldus Galama. ,,Je mist mensen die tussen de middag even een boodschapje doen. En de bedrijfsborrels.”

,,In Leeuwarden zit best veel kantoorpersoneel”, vult Rijs aan. ,,Als die veel thuis blijven werken, heeft dat negatieve invloed.”

Steunmaatregelen

In Fryslân is de leegstand sinds de coronacrisis amper toegenomen, melden alle betrokkenen. Harde cijfers ontbreken echter, behalve voor Leeuwarden. Daar ging de leegstand van 5 naar 7,5 procent. Dat is nog steeds rond het landelijke gemiddelde. De beperkte groei komt mogelijk doordat winkels overeind bleven dankzij de steunmaatregelen van de overheid. ,,Het is de vraag hoe het loopt als die maatregelen wegvallen”, aldus Galama. ,,Dat is lastig te zeggen.”

Dat vindt Blom uit Drachten ook. ,,Voor mijn winkel verwacht ik geen problemen, maar ik kan niet bij anderen in de boeken kijken.”

Ontwerp binnensteden

Rijs verwacht hoe dan ook dat het winkelaanbod onder druk komt te staan. Zo zullen kledingwinkels verdwijnen. Gemeenten moeten daarom meer toe naar compacte winkelgebieden. ,,Als je het aantal straten met detailhandel beperkt, hou je de stad aantrekkelijk.” Leeuwarden heeft al zo’n beleid, zegt Douwstra. Daar worden de Nieuwstad en het Ruiterskwartier gezien als kernwinkelgebied. Aan bijvoorbeeld de Voorstreek mag tegenwoordig ook op de begane grond gewoond worden. Volgens Rijs helpt het ook om de supermarkten rondom de winkelcentra te hebben, zoals in veel Friese plaatsen het geval is.

Beleving

Consumenten winkelen niet alleen om te kopen. Het moet een dagje uit worden, vindt wethouder Dam van Súdwest-Fryslân. ,,We zetten in op beleving. We hebben in onze binnensteden goud in handen, met cultuur, historie, water en een diversiteit aan eigen winkels. Daarmee moeten we winkelend publiek langer in de steden houden.”

Ook in Leeuwarden wordt daaraan gewerkt, aldus Galama. ,,Bijvoorbeeld met het cultureel programma Arcadia in 2022.”