De natte zomer van 2021 leidt tot minder oogst in de akkerbouw

Of extra kosten voor drogen in de schuur kunnen worden terugverdiend, wordt pas later echt duidelijk. Voor veel gewassen worden wereldwijd hogere prijzen betaald.

De Verenigde Naties constateerden tegen het eind van de zomer dat de voedselprijzen wereldwijd tot grote hoogte zijn gestegen. Met name door de slechte oogstvooruitzichten stegen de prijzen tot bijna het hoogste niveau in tien jaar.

Zo vallen de verwachtingen wat betreft de graanproductie tegen, onder andere door aanhoudende droogte in Noord-Amerika. Ook de weersomstandigheden in Rusland zijn voor de graanoogst verre van gunstig. Verder heeft vorst de suikerrietoogst van Brazilië, een grote teler, aangetast. Er is een steeds krapper aanbod van oliehoudende zaden, aldus de Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN (FAO).

Ook akkerbouwers in Nederland gaan er vanuit dat er minder kilo’s aan gewas van de akkers komen. Volgens woordvoerster Tineke de Vries van LTO Noord geldt dat voor de meeste gewassen.

Pootaardappelen

Een van de belangrijkste akkerbouwgewassen in deze provincie, de pootaardappelen, worden rond deze tijd geoogst. De opbrengsten zijn zeer wisselend. ,,In het algemeen kun je stellen dat er meer opbrengst is dan in de voorgaande hete zomers. Maar lokaal zijn er zeer grote verschillen, afhankelijk van hoeveel regen er in buien is gevallen”, zegt De Vries. ,,Je hebt plekken met dertig millimeter in één keer, maar ook plaatsen waar ineens tachtig is gevallen. Zo hebben wij het hier bij Hallum nog redelijk getroffen, maar er zijn akkers bij Harlingen waar in het begin van het seizoen heel veel regen in korte tijd is gevallen. Daar is veel verrot of niet eens boven gekomen aan het begin van het groeiseizoen.”

Een verwacht gemiddelde aan opbrengst is dan ook moeilijk te geven, stelt ze. ,,We zitten hier ruim boven de 35 ton per hectare, maar er zijn ook heel andere berichten.”

In het groeiseizoen heeft het gewas nogal te kampen gehad met een hogere ziektedruk. Vooral de aardappelziekte phytophthora heeft door de combinatie van veel vocht en warmte om zich heen gegrepen. Met name biologische boeren hebben problemen ondervonden, omdat zij geen mogelijkheden hebben om gif te spuiten tegen de ziekte. Voor de gangbare akkerbouw was het zaak om continu alert te zijn en op tijd middelen te gebruiken.

Veel noordenwind

Positief voor de teelt van dit jaar is de vele noordenwind die er is geweest. Luizen die doorgaans ziekten overbrengen, zijn er veel minder bij wind van zee (luizen verspreiden zich bij wind die over land gaat). De akkerbouwwoordvoerster is dan ook enigszins positief over het pootmateriaal voor volgend jaar. Er is dan minder kans op zieke pootaardappelen.

Met het droge weer van begin september begon het rooiseizoen redelijk goed, al zijn de omstandigheden na een week droog weer minder. ,,De grond wordt dan spijkerhard en kluiten zorgen voor beschadigingen aan de nieuwe pootaardappelen. Af en toe een buitje is dan ook welkom.”

De prijzen worden pas komend najaar en winter bepaald, wanneer de export weer op gang komt. In de volle breedte is er meer optimisme te bespeuren, na een druk op de markt door de coronapandemie. De uitvoer naar Algerije, een belangrijk afzetland voor pootaardappelen, lijkt weer op stoom te komen en ook akkerbouwers die pootaardappelen afnemen om daarmee volgend jaar frites- en consumptieaardappelen te telen, rekenen op een betere afzet. ,,De fritesfabrieken draaien alweer op volle toeren.”

Consumptieaardappelen

Ook de markt voor consumptieaardappelen heeft de afgelopen jaren onder druk gestaan, vooral door de gevolgen van de coronacrisis. In de horeca maakte de afzet een stevige terugval door maandenlange (gedeeltelijke) sluitingen. Ook pootaardappeltelers hebben daar indirect de gevolgen van ondervonden door prijzen die onder druk kwamen.

Uit proefrooiingen van de Verenigde Telers Akkerbouw (VTA) van augustus blijkt dat de verwachte oogst aan consumptieaardappelen lager uitkomt dan het vijfjarig gemiddelde. De gemiddelde opbrengst komt op basis van de rooiingen op iets meer dan 40 ton per hectare. Vorig jaar was dit ruim 46 ton. Dat is 14 procent lager. Ten opzichte van het vijfjarig gemiddelde is de productie 7,5 procent lager.

De aardappelplanten hebben dit jaar iets minder nieuwe knollen en de knollen díe er zijn gevormd zijn ook minder zwaar, mede door het mindere weer (een koude en late start in het voorjaar en lokaal veel regen) en meer ziektedruk. Tussen de percelen onderling bestaan er behoorlijke verschillen, meldt de VTA. De laagste opbrengst was 21 ton per hectare, terwijl de hoogste op 59,7 ton per hectare zit.

Suikerbieten

De verwerking van suikerbieten is begin deze week weer begonnen. Met de huidige opbrengstverwachting is een campagne van 120 dagen voorzien. Volgens verwerker Cosun Beet Company (voorheen Suiker Unie met fabrieken in Groningen en het Brabantse Dinteloord) komen er naar verwachting minder kilo’s aan bieten van de akkers én hebben die bieten een lager suikerpercentage dan in de afgelopen jaren. Cosun gaat uit van gemiddeld 13,6 ton suiker per hectare. Dat is lager dan het gemiddelde van de afgelopen vijf jaar. In een topjaar kan de suikeropbrengst rond de 17 ton op een hectare zijn.

In het algemeen is dit jaar, in tegenstelling tot voorgaande jaren, de natuurlijke watervoorziening voor de bieten voldoende geweest. Daardoor is er nauwelijks beregend in de suikerbieten. Plaatselijk leverde echter een overmaat aan water een beperking op in de groei, stelt Cosun. In het zuiden van het land zijn door de watersnoodramp enkele honderden hectares bieten verloren geraakt.

Slakken

Net als bij de pootaardappelen zijn de opbrengsten bij de bieten plaatselijk zeer verschillend, laat De Vries weten. ,,Het is lang koud en nat geweest in het voorjaar tijdens de opkomst van het gewas. Plantjes kwamen dan ook moeizaam boven. Hele stukken op het land zijn soms niet opgekomen en er zitten op verschillende plekken soms grote gaten in het veld. Daarbij hebben slakken er met het vochtige weer, waar ze goed bij gedijen, voor gezorgd dat er meer schade is aangericht. Soms staan velden er mooi bij, maar soms is het ook een gatenkaas.”

Een zonnig najaar kan nog enigszins zorgen voor een inhaalslag bij het suikergehalte, in combinatie met koudere nachten. ,,Een topjaar wordt het niet meer.”

Over de prijzen voor de komende tijd durft de woordvoerster nog niet teveel te zeggen. ,,Ze zaten op een dieptepunt en de wereldmarkt trekt wel weer wat aan door de kleinere voorraden. Maar of ook de boeren hiervan profiteren, is nu nog onduidelijk.”

De suikerbietenverwerker gaat er vanuit dat er volgend jaar iets meer bieten geteeld zullen worden. Met 3 procent meer zal dit naar verwachting uitkomen op een productie van ruim 1,2 miljoen ton voor afzet in 2022-2023.

Granen en uien

Het groeiseizoen voor granen en uien is dit jaar ook gekenmerkt door regen, schimmels, minder groei en tegenvallende oogsten. Granen zijn tussen de buien door geoogst. ,,We gaan dit jaar uit van 20 procent minder opbrengst. Er was te weinig zon en er zal in de schuur meer gedroogd moeten worden.”

De groei van wintergerst was in positieve zin een uitschieter. Wintertarwe deed het minder goed. Europees gezien wordt er echter wel flink meer tarwe verwacht, zo blijkt uit een prognose van de Europese Commissie deze nazomer.