Economische groei? Daar moeten we zo snel mogelijk mee ophouden, vindt lector en nieuwe columnist van het Friesch Dagblad Matthias Olthaar

Olthaar handelt naar wat hij preekt. Voor het interview over zijn nieuwe columns reisde Olthaar met het openbaar vervoer vanuit Beilen naar Leeuwarden. Als hij in Emmen werkt, gaat hij op zijn elektrische fiets. Zijn kleren zijn tweedehands, en vliegvakanties zijn uit den boze.

Rising stars of the future

Dit bescheiden leven leek aanvankelijk niet waar Olthaar op af stevende. De inwoner van Beilen groeide op onder de rook van Rotterdam, en studeerde in die stad internationale bedrijfskunde. ,,Van huis uit had ik iets met ondernemen. Ik wilde het bedrijfsleven in”, vertelt hij. Maar vanaf dag één wrong het. ,,We werden op de universiteit aangesproken als de rising stars of the future . Het ideaal was om te gaan werken voor grote bedrijven als Shell of Unilever. Dat sprak mij niet aan.”

Een stage in de Filipijnen leerde hem dat andere zaken belangrijker zijn. Bijvoorbeeld dat je als ondernemer armoede kan bestrijden. Als master koos hij daarom voor de richting maatschappelijk verantwoord ondernemen. Hij promoveerde vervolgens aan de Rijksuniversiteit Groningen, waar hij onderzocht hoe boeren in Ethiopië hun economische positie kunnen verbeteren. Daarna volgde een lectoraat bij NHL Stenden Hogeschool.

Door de jaren heen besefte hij dat ons huidige economische systeem, vooral gericht op groei, niet werkt. Deze honger naar meer gaat ten koste van de natuur, klimaat en mensenlevens. ,,Eerlijke handel betekent minder handel”, is zijn overtuiging.

Fantoomgroei

Maar Olthaar weerspreekt niet dat economische groei nuttig is geweest. Na de Tweede Wereldoorlog was Nederland een armoedig land, en de economische groei bracht gezondheid, geluk en rijkdom. ,,Maar de groei is doorgeschoten. Enkelen hebben daar nog baat bij, maar het gros lijdt eronder. Het is fantoomgroei. We hadden op een gegeven moment moeten zeggen: dit is genoeg.”

Dat Nederland volgens de statistieken een van de gelukkigste landen ter wereld is, zegt volgens hem niet veel. ,,Het gelukkigste land is Costa Rica”, antwoordt hij daarop. ,,In Nederland hebben mensen een relatief goede jeugd, maar als volwassenen kunnen we niet omgaan met teleurstelling. Het aantal burnouts bij twintig- en dertigjarigen is hier uitzonderlijk hoog.”

Fryslân scoort goed

,,En binnen Nederland scoren minder rijke delen zoals Fryslân en Drenthe het beste als je kijkt naar brede welvaart”, vervolgt hij. Bij die vorm van welvaart worden ook zaken als gezondheid en sociale contacten meegerekend. ,,De economisch sterkste regio’s scoren dan het slechtst. En we hebben hier twee keer meer ziektes dan in delen van Afrika, die wij primitief noemen. Bijvoorbeeld door PFAS, suiker, vervuilde lucht, stress en burnouts.”

En dus moet het roer volgens hem om. Minder consumeren, minder bezit, minder handel. Dat zal volgens de NHL-lector leiden tot meer geluk, meer gezondheid en meer groen. De verandering zal volgens hem teweeg worden gebracht door catastrofes als milieurampen, of middels symboliek als het laatste alarmerende IPCC-rapport over het klimaat.

,,Al weet ik niet of dat onze ogen gaat openen. Er wordt weleens gezegd dat kennis macht is, maar we weten al decennia dat het verkeerd gaat. Je hebt betekenis nodig voor verandering. Iedereen wil een wereld waarin iedereen gelijkwaardig is, en waar respect is voor de natuur. Maar zolang het geen halszaak wordt, gebeurt er weinig. Verbeelding is daarbij belangrijk. Als iedereen door een naaiatelier in Bangladesh moet lopen voor hij een broek koopt, zou niemand meer kleding kopen.”

Offers maken

De oplossingen zijn volgens Olthaar al lang bekend. Zoals lokaal eten kopen en minder vliegen. ,,Maar je moet daarnaar verlangen, en offers brengen. Wij kopen thuis onze boodschappen bijvoorbeeld op drie plekken. Vers van de eigen coöperatieve Herenboerderij, houdbare boodschappen bij Pieter Pot, en de rest bij de lokale supermarkt. Dat kost uitzoekwerk, tijd en geld. Maar dat is geen probleem als dat het je waard is. En consumptie maakt op lange termijn alleen maar ongelukkig.”

In zijn columns (waarvan de eerste hier te lezen is) zal Olthaar schrijven over allerlei onderwerpen die economie en brede welvaart raken. ,,Bijvoorbeeld: kan iets goed zijn voor de economie, en slecht voor ons, en vice versa? Dat houdt mij veel bezig, en wil ik graag in de columns bespreken.”

Olthaar is echtgenoot, vader van drie kinderen, en christen. Hij is medeoprichter van de stichting Genoeg om te Leven, en schreef met Paul Schenderling het boek ‘Hoe handel ik eerlijk?’. Bij de NHL Stenden Hogeschool onderzoekt hij wat een vitale economie is