Conflict tussen predikant en kerkenraad komt steeds meer voor

Als gevolg van de nieuwe classesindeling binnen de Protestantse Kerk in Nederland gaat nu ook de visitatie op de schop: per 1 maart begint in elk van de elf classes een nieuwe classicale visitatiecommissie. De nadruk ligt nu meer op het ontmoeten, bemoedigen en steunen.

In Fryslân is Idske van der Pol (65) uit Woudsend begin februari verkozen als voorzitter van de nieuwe commissie. Het is voor haar geen onbekend terrein. Ze was namelijk ook al voorzitter van de ‘oude’ visitatiecommissie in Fryslân. ,,Ik ben afgelopen juli met vervroegd emeritaat gegaan als predikant van Noardburgum, maar ik wilde me graag blijven inzetten voor de kerk. Daarom heb ik me weer beschikbaar gesteld voor deze functie. Bij conflictbemiddeling heb je te maken met zaken die mensen aan het hart gaan: als ze de moeite nemen ergens ruzie over te maken, dan vinden ze het echt belangrijk. Als visitator kom je bij mensen om ze te helpen.”

Kritiek op predikanten

Van der Pol is nu zeven jaar visitator in Fryslân, daarvoor heeft ze het zestien jaar in Groningen gedaan. De afgelopen paar jaar heeft ze de kritiek op predikanten zien toenemen. Kerkenraden die van hun predikant af willen is nu een van de belangrijkste conflicthaarden waarbij de visitatoren worden ingezet. ,,Je ziet steeds vaker dat kerkenraden en predikanten niet op een lijn zitten. Waar mensen vroeger nog wel met enig plezier over de gekkigheden van hun predikant spraken, is dat nu niet meer zo. Mensen zijn veel kritischer, het gezag van het ambt is gedaald.”

Bij conflictbemiddeling heb je te maken met zaken die mensen aan het hart gaan

Met een dooddoener kun je zeggen dat vroeger het ambt de predikant droeg en nu de predikant het ambt moet dragen, concludeert Van der Pol. ,,Het gevolg is dat veel minder wordt geaccepteerd van de predikant. In mijn zestien jaar in Groningen heb ik zo’n conflict vier keer meegemaakt, in mijn zeven Friese jaren al zeker tien keer. En het is niet zo dat het iets typisch Fries is: in heel Nederland zien we deze tendens.”

Kerkgebouw

Een tweede belangrijke conflict-haard in gemeenten heeft te maken met kerksluitingen die voortkomen uit krimp. ,,Dat doet altijd pijn: mensen zijn gehecht aan het gebouw waar ze altijd gekerkt hebben, en als er dan tussen twee kerkgebouwen gekozen moet worden, spelen de emoties op.”

Het visitatieteam bestond uit zo’n dertig vrijwilligers, de nieuwe commissie telt elf leden

De visitatie binnen de Protestantse Kerk werkte altijd zo: als er binnen gemeenten conflicten ontstonden werd een visitator ingevlogen om de mensen weer met elkaar in gesprek te brengen. Daarnaast kreeg iedere gemeente elke vier jaar een bezoek van de visitatoren, om door te spreken ‘hoe het ging in de gemeente’. Die laatste opdracht is nu bij de classispredikant gelegd, in Fryslân is dat Wim Beekman. De nieuwe classicale visitatiecommissie blijft bemiddelen bij conflicten, maar heeft als extra opdracht meegekregen om gemeenten met elkaar in contact te brengen. Het visitatieteam bestond uit zo’n dertig vrijwilligers, de nieuwe commissie telt elf leden.

Lees ook: Wim Beekman is eerste classisdominee voor Friese PKN: ‘ik ben geen bisschop’

Doorzettingsmacht

Conflictbemiddeling kan volgens Van der Pol dankbaar werk zijn: de visitator probeert de partijen met elkaar in gesprek te brengen en adviseert over een mogelijke oplossing. Het is aan de kerkenraad om dat advies al dan niet over te nemen. ,,Wij kunnen niemand dwingen om te doen wat we zeggen. Alleen de kerkenraad en de classis zijn organen met echte macht. Er is wel over gesproken om de nieuwe visitatiecommissies van de Protestantse Kerk ook doorzettingsmacht te geven, maar er is toch voor gekozen het bij adviesrecht te houden. Het is wel goed op deze manier, denk ik: als je kunt bemiddelen én afstraffen, verandert toch je rol.”

Wij kunnen niemand dwingen om te doen wat we zeggen

Omdat de vierjaarlijkse visitatiebezoekjes nu bij de classispredikant zijn belegd, heeft de nieuwe commissie de opdracht gekregen onderling contact tussen gemeenten te stimuleren. ,,Die visitaties werden gedaan door visitatoren die uit andere gemeenten kwamen. Zo keek je bij elkaar in de keuken en deed je nieuwe ideeën op. Dat verdwijnt in de nieuwe structuur. Daarnaast waren er eerder zeven classes in Fryslân, waar gemeenteleden elkaar spraken. Doordat er nu maar één grotere classis is, zijn er minder ontmoetingsmomenten.”

De visitatiecommissie moet het ontmoeten, steunen en bemoedigen tussen gemeenten onderling gaan stimuleren.,, Hoe we dat precies gaan doen moeten we nog uitvinden, sommige gemeenten zien al heel actief naar elkaar om, misschien kunnen we van hen leren. En onze elf commissieleden worden nu allemaal bijgeschoold, zodat we straks specialistischer te werk kunnen gaan.”