Nicolaas Abraham Schuman werd geboren op 8 december 1936 in het dorp Willige-Langerak. Zijn vader was burgemeester van Lopik, en zat in de oorlog op vier adressen ondergedoken. Het gezin werd pas na de bevrijding weer herenigd. ,,Toen we na de bevrijding in ons huis terugkeerden, was het vies en uitgewoond. In de tuin lagen hulzen van kogels. Ik had een zware longontsteking, maar mijn broertje Keesje was er nog slechter aan toe”, vertelde hij in 2009 in NRC Handelsblad. Zijn broertje was zwaar ondervoed en stierf in augustus 1945 aan difterie.

De oorlog - en de bredere thematiek van ‘het kwaad’ - bleef een deel van Schumans leven. ,,De spanningen uit ons oorlogsjaar, zoals we het noemden, hebben nog jaren nagesmeuld”, zo stelde hij vast.

Lees ook: Niek Schuman maakte een ontwikkeling door van geloven in, naar hopen op

Hij studeerde theologie in Amsterdam. Zijn leermeester was prof. dr. Nic. H. Ridderbos. Schuman was van 1965 tot 1970 predikant te Westzaan. Van 1971 tot 2002 was hij universitair docent Oude Testament en bijzonder hoogleraar Liturgiek. Het professoraat vervulde Schuman van 1995 tot 2000 in Kampen en van 1996 tot 2004 in Amsterdam. In 2002 was hij de erepromotor van dichter Huub Oosterhuis.

Bij het afscheid van de vestiging Kampen (waar generaties lang gereformeerde theologen werden opgeleid) van de latere Protestantse Theologische Universiteit, vertelde Schuman dat hij liturgie ‘een beetje eng vond, omdat het een vakgebied betrof dat het mijne lange tijd niet eens was’. ,,Ik had weliswaar al lange tijd aardig veel bemoeienis met liturgie gehad, maar dat betrof allereerst de beleving, niet zozeer de bestudering ervan.” Het handboek De weg van de liturgie. Tradities, achtergronden, praktijk (1998) - dat hij met collega’s schreef - werd een standaardwerk. Later volgden onder meer Pastorale. Psalm 23 in bijbel en liturgie verwoord en uitgebeeld (2002) en Drama van crisis en hoop. De psalmen gebeden en gebundeld (2008).

Ontwikkeling

In Mijn jaren van geloven. Voorgoed verleden, blijvend visioen (2012) maakte hij een balans op van zijn leven. Het liet de veelzijdigheid van hem als theoloog zien én hoe zijn geloof evolueerde. In het Friesch Dagblad vertelde hij vorige maand nog hoe hij de ontwikkeling doormaakte van ,,geloven in, naar hopen op” en hoe bij hem ,,het weten een zoeken is geworden. Vanuit een hoop waarvan ik weet dat zij naar een werkelijkheid verwijst, al zal die altijd anders zijn dan wij denken”.

In het nieuwe Liedboek (2013), stonden twee treffende liedteksten van hem: God van ons leven, open ons hart (300b) en Dag der dagen, als de tijden (775), die zijn rijke taalpalet toonden. Schuman liet mensen op een andere wijze naar liturgie kijken - en ook naar God(sbeelden) en de Schrift. ‘Lezing van een bijbelgedeelte en mogelijke variant daarvan, overdenking van wat gelezen is, met een lied daarop reageren, mogelijk met beweging, dans en muziek, zoekend naar toeëigening in gebed en meditatie - dát (en inderdaad nog veel meer) is wat we kunnen doen om deel te krijgen aan dit theater van de liturgie’, schreef hij in zijn laatst verschenen boek Dat ding met veertjes.

Kerk, mens en wereld

Hij had wat graag bij die presentatie willen zijn op, 6 november bij de Earnewâldster Rûnte, waar hij de laatste jaren regelmatig sprak. Zijn broze gezondheid liet dat niet meer toe. Echtgenote Bettina (82) nam de honneurs waar; later zag hij in Duivendrecht de videoregistratie.

Schuman was tot het laatst toe scherp, betrokken op kerk, mens én wereld. Bijvoorbeeld als het ging om de schande van 385 miljoen kinderen in extreme armoede, maar ook zijn woede over ‘Trumpistan’.

Het boek was een pleidooi om ‘te hopen door alle kwaad heen’. Hij vertaalde zo Emily Dickinson:

‘ Hoop’ is dat ding met veertjes,

dat neerstrijkt in de ziel;

het zingt een liedje zonder woorden, maar stoppen doet het niet - en nooit

Hoop die hij door wilde geven aan zijn medemens. In de dankdienst, donderdag in de Dominicuskerk, in Amsterdam komt - op zijn verzoek - een collectebus te staan voor Artsen Zonder Grenzen.

Niek Schuman werd 83 jaar.