Vrede is geen toestand, geen rustig bezit; het is werk | Essay
De oorlog in Oekraïne raakt de vredesbeweging in het hart. Filosoof en emeritus-hoogleraar Rechtsfilosofie Bert van Roermund pleit voor Europa als oefenterrein voor onvoorwaardelijke vrede. De vredesbeweging kan daarin een grotere rol spelen dan nationale staten.
Jongeren voor de vrede, de jeugdbeweging van de katholieke beweging van Sant'Egidio, demonstreren voor de vrede in Rome. Foto: EPA
In een oude Psalm van hoop (Ps 85: 10-12) is sprake van recht en vrede die elkaar ‘begroeten met een kus’, zoals het in de meest gebruikte vertaling luidt, waarschijnlijk om te variëren op wat daaraan onmiddellijk voorafgaand wordt gezongen over trouw en liefde. Die ‘omhelzen elkaar’ staat er volgens de vertalers van de Nieuwe Bijbelvertaling , waar andere, oudere, vertalers dat ‘omhelzen’ juist aan recht en vrede hadden toegedacht.
U hoeft het van mij niet aan te nemen, maar zou het kunnen dat al die vertalers, de oude en de nieuwe, het niet aandurven om op te schrijven wat in die kale Hebreeuwse medeklinkers nu eigenlijk meeklinkt? Dat is (in plastische termen die op dit moment waarschijnlijk ook alweer uit de mode zijn), dat recht en vrede liggen te vozen dat het een aard heeft, dat ze er lustig op los krikken, kortom dat ze verwikkeld zijn in vormen van lijfelijke vervoering en intimiteit. Maar ja, ga dat maar eens uitleggen in kindernevendiensten of meezingen op hele Geneefse noten.
Psalmen zijn sowieso niet bedoeld om mee te zingen of uit te leggen, net zo min als bijvoorbeeld flamencozang; en om dezelfde reden, namelijk dat ze er te lyrisch voor zijn. Een lyricus ben ik niet. Maar met mijn filosofische eenzang ga ik wél proberen om de vervoering van vredeswerk aan te duiden.
Rechtsvrede
Laat ik beginnen bij een eenvoudig inzicht. De innige relatie tussen recht en vrede blijkt uit het feit dat we de twee niet zonder elkaar kunnen denken. Vrede is per se rechtsvrede en recht is per se vredesrecht. Vrede zonder recht komt neer op een strategische of tactische terugtrekking, altijd erop gericht om bij gunstiger omstandigheden alsnog de slag van het eigenbelang te slaan. Rechtsvrede (‘eeuwige vrede’ noemde de Verlichtingsfilosoof Kant het, wellicht om de kwezels in zijn omgeving een beetje op stang te jagen) is het tegendeel daarvan. Het is een onvoorwaardelijke vrede, een vrede die niet door het eigenbelang wordt beheerst.
Lees ook
