Het zo ongewisse einde van 2020 markeert het kenmerk van dit jaar: onzekerheid. Een onbekend, onzichtbaar en lange tijd onbestrijdbaar virus dat ziekte en verlies van dierbaren bracht, en daarnaast stress en lusteloosheid, economische schade en sociale eenzaamheid.

Meer dan anders dienden zich irritaties aan: korte lontjes, kritiek, soms uitgroeiend in wantrouwen: de overheid en de deskundigen doen te veel, of juist niet genoeg, ze grepen te traag in of juist overhaast, ontoereikend of juist te ingrijpend, of nee, er wordt door te veel partijen eindeloos gezeverd zonder knopen door te hakken, of dat knopen doorhakken gebeurt juist te ondoordacht waardoor er weer moet bijgestuurd. En trouwens laat maar zitten, want alles is één groot complot.

Kritisch

Boze meningen zijn vergeeflijk, kritische vragen wenselijk zelfs, maar er genoeg van hebben en zich afwenden kan niemand zich permitteren. Want het effectiefste wapen in de strijd is nog altijd kritisch het eigen gedrag in de gaten houden.

Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding Pieter-Jaap Aalbersberg vatte dat maandag op de radio nog eens kernachtig samen: dit is niet een crisis die over ons heen komt maar waarvan we zelf actief deel uitmaken: ook aan zichzelf merkt hij hoe mensen zelfs in de zakelijkste vergaderingen ongemerkt naar elkaar toe trekken, ,,als magneetjes”, en voor je het weet ben je die anderhalve meter weer binnen.

Zwakt de coronapiek af, dan wacht er een stuwmeer aan uitgestelde operaties, nu ook van het soort dat eigenlijk geen uitstel verdraagt

Dat steeds opnieuw jezelf vermanen en je naasten vermanen, is de bescheiden maar belangrijke bijdrage die iedereen kan leveren om de druk op ziekenhuizen omlaag te krijgen. De laatste dagen wordt weer indringend duidelijk hoe precair de situatie daar is: overbelast zorgpersoneel dat na maanden spitsroeden lopen slechts het vooruitzicht heeft dat die drukte nog maanden aanhoudt. Zwakt de coronapiek af, dan wacht er een stuwmeer aan uitgestelde operaties, nu ook van het soort dat eigenlijk geen uitstel verdraagt.

Lijfsbehoud

Dat kritisch onderhoud van eigen gedrag en gedachten hoeft zich niet alleen tot coronahygiëne te beperken. Voor Etty Hillesum werd het juist in de benauwende oorlogsjaren een vorm van lijfsbehoud, die haar diepe vreugde schonk bovendien. In Het verstoorde leven (!) beschrijft ze de bezetting als ‘duizend dagelijkse zorgen die je soms als bijtend ongedierte bespringen’ en constateert ze dat hamstergedrag of focus op lijfelijke veiligheid geen enkele verlichting brengt.

Niet door de oorlog is het leven schraal; dat is het pas wanneer het niet krachtig gevoed wordt door vertrouwen

Wat wél verlichting brengt is ‘in zichzelf tot het laatst de woning te verdedigen waar God woont’. Niet door de oorlog is het leven schraal; dat is het pas wanneer het niet krachtig gevoed wordt door vertrouwen. En dat vertrouwen verwerft ze eigenlijk met gemak, merkt ze tot haar eigen verrassing – er is niets anders voor nodig dan haar ‘dagelijks gesprek met God’ dat steen voor steen een onverwoestbaar fundament onder haar bestaan legt.

Reageren? Mail dan naar: hoofdredactie@frieschdagblad.nl