Commentaar: in ogenschouw nemen wat van waarde is
Nederland scoort hoog op zowel materiële welvaart als het functioneren van de samenleving, ons gevoel van welzijn en de kwaliteit van arbeid en vrije tijd. Het aandeel groene energie groeit, het fosfor- en stikstofoverschot in de landbouw slinkt, er is meer grond bestemd voor natuur of natuurinclusieve landbouw, de broeikasgasuitstoot zakt nu nauwelijks maar is véél lager geworden dan in 1990.
Het BNP zegt niets over zaken die van waarde zijn, zoals schone lucht, of het spel van onze kinderen. Foto: Shutterstock
Lichtpunten te over dus in de Monitor Brede Welvaart die het Centraal Bureau voor de Statistiek gisteren deed verschijnen.
Natuurlijk gaat niet alles goed. Hoogopgeleiden profiteren onevenredig meer van gunstige trends dan lager opgeleiden of mensen met een niet-westerse achtergrond. En niet alle doelen die in 2015 met 192 andere landen zijn afgesproken om naartoe te werken en uiterlijk in 2030 gerealiseerd te hebben, zijn al in zicht. Maar het zijn niet zozeer de uitkomsten waaraan dit onderzoek zijn waarde ontleent. Het grote belang ervan is het brede referentiekader. Al te lang gebruikten we economische groei als enige manier om de kwaliteit van de samenleving te meten. En nog steeds. Als het bruto nationaal product (bnp) groeit, gaat het goed met het land, is de boodschap. Niemand die incalculeert dat onze harde euro’s hier en nu negatieve gevolgen hebben voor mensen in andere landen en voor de generaties na ons.
We moeten niet eenzijdig kijken naar economische groei
Dát is het verschil met deze nieuwere manier van meten, met dank aan de Kamercommissie-Grashof die beargumenteerde dat kabinet en Kamer niet eenzijdig moeten kijken naar bruto binnenlands product (bbp) en economische groei maar ook naar zaken als onderwijs, gezondheid en milieu. Die zijn lastiger te meten of in cijfers uit te drukken maar het is van groot belang die wél zoveel mogelijk in ogenschouw te nemen.
Luchtvervuiling en sigarettenadvertenties
Zo nieuw is deze manier van denken overigens niet. De Amerikaanse presidentskandidaat Robert Kennedy repte er in een beroemd geworden speech uit 1968 al van dat economie ‘alles uitdrukt behalve dat wat het leven waarde geeft’. Ons bnp zegt niets over luchtvervuiling en de effecten van sigarettenadvertenties, waarschuwde hij toen al. ‘Het zegt niets over de gezondheid van onze kinderen, over de kwaliteit van hun onderwijs, de vreugde van hun spel, de schoonheid van poëzie, de kracht van onze huwelijken, de intelligentie van het publieke debat, de integriteit van ambtenaren.’ Kom daar eens om bij Rutte of Trump.
Het heeft decennia geduurd voor de strekking van die woorden, nu meer dan een halve eeuw oud, in de systematiek van de Nederlandse welvaarts- en welzijnsbeschouwingen is beland. En het is nog steeds lastig om waarden in concrete cijfers of rapportages te vatten. En de kosten van vervuiling en uitputting zijn nog lang niet in balans met de baten van zachte waarden. Maar we kijken er nu in elk geval naar.
