Meer kennis van het Waddengebied maakt besluiten niet makkelijker

Bescherming van het Waddengebied

Het Waddengebied is een intensief gebruikt natuurgebied, met naast recreatie ook mosselkweek, garnalenvisserij en gaswinning. Door de beschermde natuurstatus van het Waddengebied zijn er vele debatten over welke menselijke activiteiten er wel of niet mogen plaatsvinden. Bijvoorbeeld over de vraag of overal op garnalen mag worden gevist of dat gebieden juist gesloten moeten worden voor visserij, zodat zeegras terug kan groeien.

Over de effecten van de menselijke activiteiten op de Waddennatuur is veel onzekerheid en doorgaans wordt verwacht dat onderzoek deze onzekerheid kan verminderen. Mijn onderzoek laat echter zien dat deze verwachting van meer kennis onterecht is en zelfs de bescherming van het Waddengebied in de weg kan staan.

Uit mijn historische analyse blijkt dat meer kennis niet de oplossing was voor het conflict over mosselvisserij in het Waddengebied. Al zouden onderzoekers en beleidsmakers het graag willen, meer onderzoek maakt besluiten niet makkelijker.

Meer onderzoek

Ten eerste zorgt meer onderzoek niet voor makkelijkere besluiten doordat veel beleidsproblemen niet veroorzaakt worden door een kennistekort maar door een waardenverschil. Zo draaide het debat rond de mosselvisserij heel erg om de effecten van mosselvisserij op beschermde vogels en het bodemleven van de Waddenzee. Meer onderzoek naar deze effecten zorgde echter niet voor een duidelijke beleidskeuze over een mogelijke beperking van de visserij.

Doordat het conflict is gebaseerd op verschillende waarden en visies wordt kennis ook nog eens verschillend geïnterpreteerd. Zo gaat het voor de natuurorganisaties vooral om het herstel van meerjarige mosselbanken en dus om de langetermijneffecten van visserij, terwijl mosselvissers vooral de nadruk leggen op de geringe kórtetermijneffecten en de toename van mossels door de mosselkweek.

Meer onderzoek heft dit verschil in visies niet op. In het conflict over mosselvisserij leidde meer onderzoek dus vooral tot meer argumenten voor ieders vaste posities. Het is dan ook niet door onderzoeksresultaten maar door politieke druk (de uitspraak van de Raad van State in 2008)dat er toch samenwerking kwam tussen mosselvissers en natuurorganisaties.

Politieke keuze

Ten tweede zorgt onderzoek in het Waddengebied wel voor kennis maar vaak niet voor juist die kennis die kan bijdragen aan een oplossing. Door de Natuurbeschermingswet ligt de nadruk op effecten van menselijke activiteiten maar de bepaling of die effecten wel of niet schadelijk zijn, blijft voor een groot deel een politieke keuze. Hierdoor zal er altijd onzekerheid en debat blijven over de vraag of een menselijke activiteit wel of niet acceptabel is in een beschermd natuurgebied.

Zo gaat het voor de natuurorganisaties vooral om het herstel van meerjarige mosselbanken

Om duurzaam gebruik van een natuurgebied te garanderen is vaak andere kennis nodig. Zoals onderzoek naar innovatiemogelijkheden. De nieuwe mosselzaadinvanginstallaties om kleine mossels voor de mosselkweek te verkrijgen zonder bodemberoering, zijn daar een goed voorbeeld van.

Dankzij onderzoek is er de afgelopen jaren veel geleerd over het Waddengebied. Dat is op zichzelf zeer waardevol. Maar de verwachting dat meer kennis besluiten over het Waddengebied makkelijker zal maken, is onrealistisch. Voor effectieve natuurbescherming moeten vaak moeilijke besluiten gemaakt worden, zoals beperking van de visserij. Het is vaak makkelijker om moeilijke keuzes uit te stellen door eerst meer onderzoek te gaan doen.

Conclusie

Gebaseerd op mijn onderzoek stel ik dat er meer erkenning moet komen voor de politieke keuzes die via onderzoek worden gemaakt. Onderzoek ten behoeve van besluiten is niet neutraal maar verbonden met belangen en machtsverhoudingen. Juist in conflictsituaties worden onderzoeksresultaten vaak strategisch ingezet, waardoor een oplossing voor conflicterende belangen niet dichterbij komt. Dit is een normaal proces in een politiek debat. Wil men echter effectieve natuurbescherming, dan zullen toch moeilijke besluiten genomen moeten worden waarin de waardering van de natuur prioriteit krijgt.

Judith Floor is milieukunde docent aan de Open Universiteit in Heerlen. Ze promoveerde op 13 april aan de Wageningen Universiteit op haar proefschrift 'Knowledge uncertainties in nature conservation - Analysing science-policy interactions in the Dutch Wadden Sea

Dit artikel is tot stand gekomen op initiatief van de Waddenacademie