In Fryslân zijn twaalf grondwaterwinlocaties: zeven op het vasteland en vijf op de eilanden. Alleen bestrijdingsmiddelen zijn boven de norm aangetroffen in de winningsputten in Garyp en Terwisscha. Dit geldt ook voor 48 andere bronnen in Nederland.

Op de rest van de onderzochte vervuilingen scoort Fryslân goed. De vervuilende stoffen nikkel, nitraat en sulfaat komen nergens boven de alarmerende waarde van 75 procent van de toegestane hoeveelheid. Dat geldt wel voor 49 andere putten elders. Bodemverontreiniging is niet aangetroffen, hoewel dat wel voor 113 bronnen elders in Nederland geldt. Ook relatief nieuwe stoffen, waarvan de schadelijkheid nog niet geheel bekend is – met name medicijnresten, synthetische voedingsstoffen en industriële stoffen – zijn in de Friese bronnen niet in alarmerende hoeveelheden gevonden.

Vitens en de provincie steken 175.000 euro in het in kaart brengen en aanpakken van de problemen

Het RIVM-rapport rept alleen over overschrijdingen van normen. Waterbedrijf Vitens, dat de winning uitvoert, en de provincie Fryslân constateerden eerder dat zich bij zes van de twaalf Friese bronnen (dreigende) problemen voordoen met beschikbaarheid en waterkwaliteit. Bij Terwisscha is verdroging de oorzaak, en daar is de winning met de helft teruggeschroefd. Bij Garyp en Noardburgum speelt verzilting. Ook wordt her en der extra gelet op nieuwe stoffen. Vitens en de provincie steken 175.000 euro in het in kaart brengen en aanpakken van de problemen. De partijen tuigen een early warning system op, dat problemen vroeg detecteert.

Vervuild

Het RIVM constateert in het nieuwe rapport dat 135 van de 216 drinkwaterbronnen in Nederland op enigerlei wijze vervuild zijn. Dat heeft nu al of in de toekomst gevolgen voor de beschikbaarheid en de kwaliteit van het water. Door de droogteperiodes in de afgelopen jaren is het bovendien minder vanzelfsprekend geworden dat er in sommige seizoenen voldoende water is. De droogte zorgt er ook voor dat de concentraties vervuilende stoffen hoger zijn, zodat zuivering intensiever en duurder is.

Het RIVM kan niet zeggen of de situatie van de drinkwaterbronnen verbeterd of verslechterd is. Veel milieumaatregelen zijn in het kader van de Europese Kaderrichtlijn Water in 2014 ingevoerd; het is nog te vroeg om effecten daarvan te meten. De waterschappen, provincies, gemeenten en het rijk valt niets te verwijten. Die hebben de afgelopen jaren veel inspanningen geleverd om de kwaliteit te verbeteren, schrijft het RIVM.

Regenwater is geen goed alternatief voor drinkwaterwinning, waarschuwt het RIVM

Grondwatervoorraden hebben in het algemeen te lijden, constateert het RIVM, van dalende grondwaterpeilen als gevolg van bodemdaling en diepontwatering, van toenemende concurrentie om water (onder meer beregeningsputten) en van een stijgende drinkwatervraag.

Regenwater is geen goed alternatief voor drinkwaterwinning, waarschuwt het RIVM. Het is niet schoon genoeg – er kunnen bacteriën en virussen in zitten – en de hoeveelheid die valt en opgevangen wordt op daken en in bassins, is niet genoeg om een gezin het hele jaar van voldoende drinkwater te voorzien.