December is niet voor iedereen een feestmaand

Volgens het Fries Sociaal Planbureau (FSP) leeft bijna een op de tien kinderen in Fryslân in een huishouden met een laag inkomen. Suzanne (30) en haar man (36) hebben vier kinderen van twee, vijf, zeven, en tien jaar. Ze wonen in IJlst, waar Suzannes man een eigen bedrijf runt. Hun jongste zoon is sinds zijn geboorte al ziek. Pas nog zaten ze weer met hem op de Eerste Hulp. Hij krijgt zondevoeding en geeft elke dag veel over. Suzanne: ,,We weten niet wat hij heeft en omdat hij nog steeds geen diagnose heeft moeten we veel zorgkosten zelf betalen. Verbandjes, gaasjes, spuiten en zondevoeding worden vergoed. Maar omdat mijn zoon zoveel spuugt draai ik zo’n honderdvijfentwintig wasmachines in de maand en moeten we bijvoorbeeld steeds een nieuw matras en kussen voor hem kopen. Ons huis moet warm zijn voor hem en we zijn veel thuis, dus de energiekosten zijn hoog. Omdat hij zoveel zorg nodig heeft kan ik niet meer werken. Al met al hakt dat er flink in, hoewel mijn man heel hard werkt.”

Speelgoedbank

Suzanne is blij dat ze een beroep kan doen op Speelgoedbank Friesland in Sneek. ,,Ze hebben daar alles wat je kunt bedenken, voor baby’s tot wat grotere kinderen. Boekjes, mooi merkspeelgoed dat echt goed blijft. Echt super dat je zo toch een mooi cadeau kunt geven aan je kinderen. Soms neem ik mijn kinderen mee, zodat ze zelf iets kunnen uitzoeken. Rond verjaardagen en feestdagen zoek ik stiekem alleen iets uit. Omdat we in de zomervakantie thuisblijven mogen ze dan ook iets leuks uitzoeken.”

In de weken dat de kinderen er niet zijn probeer ik te leven van de Voedselbank, zodat ik iets meer budget heb wanneer ze bij mij zijn

Totdat Suzannes jongste zoon werd geboren ging het financieel prima. ,,Ik was thuis bij de kinderen en werkte af en toe. Langzamerhand ging het steeds minder. Ons loon werd niet hoger, onze kosten wel. Ik heb geen keus. Ik blijf thuis voor mijn zoon, omdat dat beter voor hem is. Anders moet ik hem naar een instelling brengen, want naar een gewoon dagverblijf kan hij niet. Daarom is het fijn dat de Speelgoedbank er is. En de Kledingbank. Voor de Voedselbank hebben we net een te hoog inkomen. Het is niet zo dat we geen eten op tafel hebben. Maar het zou wel verlichting geven als we bij de Voedselbank terecht konden.”

Van Suzanne mag december zo snel mogelijk voorbij gaan. Ze wil niet met haar echte naam in de krant, omdat ze niet wil dat haar kinderen in dit verhaal herkend worden. ,,December geeft wel stress. Bij vriendinnetjes van mijn kinderen zit elke dag iets in de schoen rond Sinterklaas. Bij ons niet. Dat is wel eens lastig. Na de kerstvakantie komen klasgenootjes van mijn kinderen thuis met grote verhalen over skivakanties. Mijn man is met Kerst altijd aan het werk. Ik ben alleen thuis met de kinderen. We zetten gezellig de kerstboom op en gaan lekker veel naar de speeltuin. We fietsen extra rondjes, gaan langs de hertjes. Ik zou best eens uit eten willen, of lekker eten bestellen. Dat komt wel weer in de toekomst. Onze tijd komt nog wel. Maar we moeten er nog even op wachten.”

Veertig euro per week

Harry Buwalda (49) uit Franeker weet hoe dat is. Hij zit tot september volgend jaar in de Wet schuldsanering natuurlijke personen en moet rondkomen van veertig euro per week. Hij had een goede baan, tot hij een aantal jaren geleden scheidde, een burn-out kreeg en artrose in zijn rug bleek te hebben waardoor hij ernstige rugklachten heeft. Vanuit een betaalde baan kwam hij uiteindelijk in een bijstandssituatie terecht. Harry: ,,Ik had leningen en dat kon prima toen ik een baan had. Maar nadat mijn inkomen minder werd, werden het snel problematische schulden.”

Elly Wijnia, coördinator bij Schuldhulp IDO in Harlingen (voorheen Schuldhulpmaatje), werkt sinds tien jaar als vrijwilligster in de schuldhulpverlening. Schuldhulp IDO is gespecialiseerd in zware problematiek. En het lijntje is heel dun, heeft Elly de afgelopen tien jaar geleerd. ,,Jij en ik kunnen ook morgen in de problemen raken als we pech hebben. Als je relatie stukloopt, je raakt net op dat moment je baan kwijt en je krijgt je huis niet verkocht, of pas wanneer het onder water staat, dan gaat het heel snel. Financiële problemen zijn echt niet voorbehouden aan een bepaalde klasse. Ze kunnen iedereen overkomen.”

De druk van de commercie

Harry’s kinderen zijn om het weekend en de helft van de vakanties bij hem. Ook met Kerst. Daar zit hij lang van tevoren al over in. ,,In de weken dat ze er niet zijn probeer ik te leven van de Voedselbank, zodat ik iets meer budget heb wanneer ze bij mij zijn.” Het is zwaar, en de druk van de commercie maakt het er niet beter op, zegt Harry. ,,Je wordt doodgegooid met prachtig bedoelde reclames: de feestdagen komen er weer aan, gezelligheid. Dat is wel eens heel vervelend. Vanaf half oktober gaat het nergens anders meer over dan cadeautjes, luxe, uitgeven, dure diners. Je kunt geen kinderprogramma kijken of het wordt omgeven met reclames voor de duurste cadeaus. Mijn kinderen zijn ook nog eens jarig op zeven januari. Ze snappen het heel goed. Ze zijn dankbaar voor de dingen die we wél kunnen en die we wél hebben. Maar je voelt je wel eens onder druk gezet. Gelukkig draaien de feestdagen niet om eten en mooie cadeaus, maar om liefde en warmte in het gezin. Helaas is dat, naast het weer, ook meteen het enige dat gratis is in deze wereld. De rest kost gewoon geld.”

Harry is bang dat het voor zijn kinderen teleurstellend is dat ze niet zo uitgebreid kunnen dineren met Kerst. Hij merkt dat niet aan ze, zegt hij, want hij is open over zijn situatie en ze beseffen dat er betere tijden komen. ,,Het is met name voor mij heel frustrerend, want je wilt ze graag meer bieden. Gelukkig hebben ze een moeder die wel een baan heeft en het goed voor elkaar heeft, dus ze kennen beide kanten. Ik vind het ook niet erg dat ze dit meekrijgen. Ik ben blij dat ze leren dat het leven af en toe tegen kan zitten en dat je het ook met weinig heel leuk kunt maken.”

Positief proberen te blijven

Harry werkte in de jeugdzorg voor hij een burn-out kreeg. Nu volgt hij een opleiding tot zwemleraar. ,,Ik heb een passie voor werken met kinderen en vind het geweldig dat ik dat in combinatie met mijn zwemliefhebberij nog steeds kan doen. Fysiek kan ik het ook aan om zwemles te geven.” In een situatie zoals die van Harry moet je zoeken naar wat wél kan, vindt hij. Positief blijven is de enige manier. ,,Met negatief denken kom je er niet. Als je op de bank gaat zitten wachten tot het leven beter wordt, dan ben je verloren.” Harry werkte al als vrijwilliger in het zwembad in Franeker waar hij nu stage loopt. ,,Als je thuis blijft zitten gebeurt er niets. Ik begrijp dat het voor veel mensen in een bijstandssituatie moeilijk is om weer op gang te komen. Het is een warm dekentje, de bijstand. En het is fantástisch dat het bestaat. Dat het steeds meer uitgekleed wordt is zó slecht. Want er zijn mensen die in deze situatie zitten en daar niets aan kunnen doen. Maar als je bij de pakken neer gaat zitten dan hang je. Je moet vasthouden aan positief zijn en hard werken om uit de situatie te komen.”

Het was een lastige zoektocht en ze moesten er drie jaar geduld voor opbrengen. Maar nu is het gelukt: de voedselbank Sneek-Wymbritseradiel verhuist naar een nieuwe locatie op industrieterrein Houkesloot in Sneek. https://t.co/0xRVvXvcPC

— Friesch Dagblad (@frieschdagblad) July 31, 2019

Veel mensen zijn zich niet bewust van de risico’s die ze lopen, denkt Harry. ,,Vroeger had je gezinnen waar de vader werkte en daar kon het hele gezin van rondkomen. Tegenwoordig is het normaal dat je allebei een baan hebt en nóg moeite hebt om rond te komen. Ik denk dat veel mensen niet beseffen dat ze op twee salarisstroken langs de afgrond leven. We hebben die top van de wereld die steeds rijker wordt en een middengedeelte dat steeds kleiner wordt, omdat aan de onderkant de armoedegrens steeds meer naar beneden kruipt.”

Tegenwoordig is het normaal dat je allebei een baan hebt en nóg moeite hebt om rond te komen

Volgens het Fries Sociaal Planbureau nemen het aantal ‘werkende armen’ en langdurige armoede in Fryslân inderdaad toe. Werkende armen komen ondanks het hebben van een betaalde baan niet uit de armoede. In 2016 waren er in Fryslân zo’n 8700 huishoudens met betaald werk of een onderneming waarbij het inkomen onder de armoedegrens lag. Het aantal huishoudens in Fryslân dat langdurig van een laag inkomen rondkomt is opgelopen van 2,7 procent in 2014 (7100) naar 3,5 procent (9300) in 2016. Mensen met betaald werk of een eigen onderneming, maar ook mensen met een pensioen, kunnen dus te maken krijgen met langdurige armoede. Het FSP noemt het opvallend dat de groep die al vier jaar of langer in armoede leeft relatief groter wordt. Deze huishoudens zijn extra kwetsbaar doordat bijvoorbeeld financiële buffers door de jaren heen steeds minder worden.

Harry vindt het belangrijk om het taboe dat op armoede rust te doorbreken. Hij wil bewust met naam en toenaam in de krant. Zijn naasten en vrienden kennen zijn situatie en met hen praat hij er open over. Daarbuiten merkt hij dat het onderwerp het liefst vermeden wordt. ,,Ik denk dat er daardoor een hoop stille armoede is in Nederland. Als ik naar de Voedselbank ga zie ik daar soms mensen eten halen van wie ik geen idee had dat ze in dezelfde situatie zitten als ik. Dan zeg je snel hoi en daarna doe je net of je elkaar niet gezien hebt. Uit schaamte. En dat is jammer want je situatie zegt niets over wie je bent. Helemaal niets.”

Schuldhulp IDO is na tien jaar nog steeds vrij onbekend, zegt Elly. Niet gek, denkt ze. ,,Het is niet iets waar je op feestjes over praat. Dat zou juist goed zijn, maar ik snap het wel. De wereld is heel veroordelend.”

Hulp zoeken

Mensen die het financieel moeilijk hebben wil Harry op het hart drukken om hulp te zoeken. ,,Blijf niet hangen. Neem contact op met het Wijkteam of sociale zaken: met mensen die weten hoe ze jou kunnen helpen. Er zijn zoveel stichtingen in Nederland die je kunnen helpen om bijvoorbeeld toch leuke feestdagen te hebben. Maak daar gebruik van. En schaam je niet voor je situatie.”

Van chocoladerepen tot toastjes met tapenade. De afnemers van Voedselbank Sneek-Wymbritseradiel kunnen, dankzij de kerstpakkettenactie afgelopen weekeinde, iets extra’s verwachten https://t.co/4lPHL72hOE

— Friesch Dagblad (@frieschdagblad) December 31, 2018

Het is ook de belangrijkste tip die Elly kan geven. ,,Vraag hulp. Voor jezelf, voor je kinderen, voor je toekomst. Als je geen hulp zoekt graaf je jezelf alleen maar verder in. En dat is zo jammer want het hoeft niet. Tegen de tijd dat mensen bij ons aankloppen schamen ze zich, maar aan de andere kant zijn ze die schaamte voorbij. Ze voelen dat ze het niet overleven als ze nu niets doen. Je hoeft je niet te schamen als je hulp vraagt, dat is juist het moment dat je trots mag zijn op jezelf. Vaak zien cliënten het als ze bij mij komen helemaal niet meer zitten. Ze zijn zenuwachtig en onrustig. Als ze zien dat wij weten hoe we het kunnen oplossen zie je dat ze weer zin en vertrouwen krijgen. Daar doe je het voor. Het traject dat je aangaat is echt niet gemakkelijk. Tegelijkertijd is het een grote opluchting dat je de goede kant opgaat. Over een paar jaar ben je van die schulden af. En dan kun je ook weer zin krijgen in de decembermaand.”

Het belangrijkste in het leven is niet te koop voor geld, zegt Elly. ,,Aandacht, lieve mensen om je heen. Daar gaat het om. Zoals Jezus in eenvoud op aarde kwam omdat hij naar ons omkijkt, zo kunnen wij naar elkaar omkijken en er voor elkaar zijn. Dat kost helemaal niets. Is zelfs onbetaalbaar. En de rest is leuk, maar niet noodzakelijk.”