Fries op school is meer dan woordjes leren

Zelf een Fries toneelstuk maken, met de klas eropuit om lokale geschiedenis te ontdekken en bewustzijn ontwikkelen over meertaligheid en Fries als deel van je identiteit: het schoolvak Fries mag in de toekomst best wat spannender worden, vinden ze bij Kurrikulum.frl. Maar lijdt de Friese taalvaardigheid daar niet onder?

Het leerplan was wel aan vernieuwing toe, stelt projectleider Bernadet de Jager van meertaligheidscentrum Cedin, en niet alleen omdat Fryslân met het vak Fries niet kon achterblijven nu landelijk de kerndoelen van alle schoolvakken vernieuwd worden. ,,De âlde doelen wiene bot rjochte op inkeld kwalifikaasje – kennis en feardichheden toane kinne, mar ûnderwiis giet ek oer sosjalisaasje en persoansfoarming.”

Taal leare kin ek fia bûtenlessen, keunst of lokale skiednis. En it moat ynspylje op 21e-iuwske feardichheden

Ze werkt met een team van vier personen aan het uitwerken van vier Grutte Opdrachten (zie kader) en bijbehorende ‘boustiennen’, die de vragen moeten beantwoorden: wát leren de kinderen en hóé doen ze dat. Een veldgroep van mensen uit de praktijk – leerkrachten, schooldirecteuren, lerarenopleiders – denkt actief mee en ook andere betrokkenen, zoals de Afûk en Fries taalkundigen, wordt feedback gevraagd.

De curriculumvernieuwing loopt al sinds 2018, maar komt deze maanden in een stroomversnelling. In het begin bleken de kosten zo op te lopen dat de provincie het alsnog Europees moest aanbesteden. Daardoor lag het bijna een jaar stil. De tweede fase is nu gegund aan het centrum meertaligheid van Cedin.

Wat gaat er in het nieuwe leerplan veranderen? ,,De lêste jierren komme nije ideeën op oer bygelyks de wearde fan meartaligens en oer it sykjen fan ferbining mei oare fakken”, zegt Ferdau Terpstra, onderwijsadviseur bij Cedin en lid van het dagelijks team van Kurrikulum.frl.

Stampen

Voor het Fries betekent het dat je zo’n taal niet leert als een op zichzelf staand iets – woordjes en grammatica stampen – ,,mar datst dy taal funksjoneel en betsjuttingsfol makkest foar learlingen.”

Het gaat dan bijvoorbeeld over het bewustzijn rond meertaligheid. ,,Der binne noch altyd guon dy’t dat as neidiel sjogge, sawol âlden as minsken yn it ûnderwiis”, zegt De Jager. Het curriculum moet straks helpen juist een positieve houding te kweken, zegt Bertus Dorhout, teamleider op csg Liudger in Burgum en een van de deelnemers van de veldgroep. ,,Ha je dy positive hâlding te pakken, dan giet it harkjen, lêzen, praten en skriuwen learen ek folle makliker.”

Op zijn eigen school heeft hij daarover niet te klagen. ,,Frysk wurdt by ús droegen yn de hiele organisaasje. Wy ha entûsjasmearjende dosinten, âlden fine it fak Frysk fanselssprekkend en hast de helte fan de eksamenlearlingen vmbo-tl kiest Frysk as eksamenfak. Dat is in hast ideale situaasje dy’t fansels net oeral yn Fryslân bestiet.”

En dat is lastig: het nieuwe curriculum moet uitdagend zijn voor de leerlingen in Burgum, maar docenten op scholen waar het Fries nog altijd een ondergeschoven kindje is, moeten er ook mee uit de voeten kunnen. ,,De Grutte Opdrachten moatte yn de lessen weromkomme mar hoe’t dat bart, sil op skoallen ferskillend útpakke”, zegt De Jager. ,,It soe prachtich wêze as it Frysk oeral sa’n romte krijt as yn Burgum, mar Kurrikulum.frl is net it middel om dat ôf te twingen.” Dat is volgens haar meer de rol van provincie en onderwijsinspectie.

Schrijver I.E. Bloem: 'De Fryske taal is te moai om foar de jongerein lizze te litten'

I. E. Bloem is een pseudoniem. Via de mail beantwoordde de schrijver zelf ook een paar vragen over het boek. Vanwaar een pseudoniem? ,,De wichtichste reden is dat oandacht totaal net oan my bestege is: yn dizze sin bin ik eigenheimisch en stean ik op myn privacy.

Het nieuwe curriculum moet inhoudelijk breder worden. ,,Taal leare kin ek fia bûtenlessen, keunst of lokale skiednis”, zegt Dorhout. ,,En it moat ynspylje op 21e-iuwske feardichheden: lit se mar in promoasjefilmke oer Burgum meitsje of in rapnûmer opnimme. Mar it Frysk fan it skript of de songtekst sjogge wy wol nei op stavering. Sa leare se fan alles tagelyk.”

Critici zijn bang dat zo’n aanpak ten koste gaat van het Friese taalvaardigheidsniveau. ,,Nee”, zeggen De Jager en Terpstra. ,,Dy taalfeardigens krijt krekt in ympuls troch it sa praktysk te meitsjen. It resultaat bliuwt dat learlingen harkje, lêzen, praten en skriuwen leare. Mar wy wolle oare middels ynsette om dat te berikken. Dêrmei kinne wy in folle gruttere groep dosinten en learlingen entûsjast krije foar it fak.”

Vanaf donderdag kunnen leerkrachten, maar ook ouders en andere geïnteresseerden op de website kurrikulum.frl hun mening geven over de voorgestelde boustiennen. Het eindvoorstel voor de provincie moet 1 oktober klaar zijn. Dat vormt de basis voor het formuleren van kerndoelen, maar dat gebeurt pas later.