Geen eeuwige grafrust voor de in 2018 verdronken Afghaanse jongen Meesam Rahimi

„Burgum was een heel leuk dorp voor ons”, vertelt de 26-jarige Maedeh Rahimi. ,,Ik had veel vriendinnen daar en heb er goede herinneringen aan. Maar door de dood van mijn broertje en de gebeurtenissen eromheen wil ik eigenlijk niet meer terug naar Burgum. Daarom zijn we ook naar het zuiden verhuisd, we moesten er zo ver mogelijk vandaan.”

Het is ruim drie jaar geleden dat haar broer Mohammad Meesam Rahimi het leven verloor. Op een vrijdag in juli 2018, tijdens een zwempartij met kameraden uit het asielzoekerscentrum van Burgum, verdronk de zestienjarige jongen in het Prinses Margrietkanaal. Diezelfde avond overleed hij in het UMCG in Groningen.

Het plotse verlies zorgde voor verslagenheid bij het gezin Rahimi, dat in 2011 uit de Afghaanse stad Herat vluchtte voor de Taliban, maar ook bij klasgenoten, voetbalmaatjes en dorpsbewoners. Omdat het gezin de plek des onheils zo snel mogelijk wilde verlaten, werd Meesam ter aarde besteld in Breda, op het islamitische veld van de algemene begraafplaats Zuylen. Er volgde een verhuizing naar het azc in Oisterwijk en uiteindelijk naar een woonhuis in Breda, nadat het gezin in september 2018 – na zeven jaar procederen – een verblijfsvergunning kreeg.

Een heel klachtentraject

Kort na de begrafenis van Meesam, die in opdracht van het Centraal orgaan Opvang Asielzoekers (COA) werd geregeld door Yarden Uitvaartzorg, kwam opnieuw een tegenslag. In een nagesprek met COA Burgum realiseerde de familie zich pas dat de grafrechten maar voor tien jaar zijn geregeld. „Terwijl we in het gesprek daarvoor hadden aangegeven dat een graf volgens ons geloof eeuwig is en nooit geruimd mag worden”, zegt Maedeh Rahimi.

Wel beloofde het COA uit te zoeken wat de kosten zijn om voor dertig jaar grafrechten vast te leggen bovenop de vastgelegde tien jaar. Maar daar is de opvangorganisatie voor asielzoekers niet meer op teruggekomen. „Se fersizze gouden bergen, mar der kaam gjin inkelde aksje”, zegt vluchtelingenwerker Jappy Talma uit Hurdegaryp, die het gezin Rahimi al jaren op persoonlijke titel begeleidt.

Nationale Ombudsman

Hij klopte met de grafkwestie aan bij het COA en uitvaartverzorger Yarden. Er volgde een heel klachtentraject. Toen Yarden niet meer thuisgaf op verzoeken van Talma, schreef hij de ombudsman voor het uitvaartwezen aan, en zelfs de Nationale Ombudsman. Waren de wensen van de familie wel besproken? Hoe kan er bij de uitvaart geen rekening zijn gehouden met het voor moslims zo belangrijke principe van de eeuwigdurende grafrust? „Dy tradysje is krekt deselde as by de joaden, en dêr binne begraffenisûndernimmers ek bekend mei”, aldus Talma. „Neibesteanden yn djippe rou meie op har saakkundichheid betrouwe.”

Dat vindt ook een onderzoeker van de Nationale ombudsman die op verzoek van Talma de zaak bekeek. De uitvaartverzorger van Yarden had kennis moeten hebben van islamitische wetten en regels, en heeft de familie op dit punt onvolledig geïnformeerd, oordeelde de onderzoeker.

Resoluut

Maar Yarden wees naar de opdrachtgever van de begrafenis, het COA. „Het lijkt mij geheel terecht dat de uitvaartverzorger slechts verantwoording verschuldigd is aan het COA”, stelt woordvoerder Martijn van de Koolwijk van uitvaartorganisatie Dela, waar Yarden onderdeel van is. ,,Als de familie niet blij is met de keuzes van het COA, moet ze dat daar aankaarten.”

En daarover is het COA op zijn beurt resoluut. Als een azc-bewoner overlijdt, neemt het COA een standaardpakket af bij een uitvaartondernemer. ,,Daartoe behoren grafrechten voor de eerste uitgiftetermijn, die per begraafplaats en gemeente kan verschillen”, aldus woordvoerder Jacqueline Engbers. Die termijn loopt voor het graf van Meesam Rahimi tot juli 2028. ,,Voor de betaling van een eventuele vervolgtermijn zijn de nabestaanden verantwoordelijk.”

Op begraafplaats Zuylen kunnen de grafrechten tegen een vergoeding tot maximaal 99 jaar worden verlengd. Dat lost het probleem echter niet op: het gaat hier om een verlenging, en nog steeds niet om eeuwige grafrust.

Tussenjaren

Het Afghaanse gezin pakt ondertussen het leven in Breda zo goed mogelijk weer op. Maedeh Rahimi begint na de zomervakantie met een hbo-opleiding accountancy. „Ik heb na mijn mbo twee tussenjaren genomen. Ik had het heel zwaar met het verlies van mijn broertje, en acht jaar lang in een azc wachten op een verblijfsvergunning was een heel stressvolle periode.”

Intussen hebben haar ouders hun inburgeringsdiploma gehaald. „Mijn moeder werkt nu als gastouder.”

Tot op heden weigeren Yarden en het COA om Talma als zaakwaarnemer van de familie te erkennen. Rahimi is niettemin optimistisch. „We hopen dat er goede oplossing komt”, zegt ze. „Voor ons is Jappy onze opa geworden. Mijn vader heeft bij Jappy het gevoel dat het goed gaat komen.”