Het is code rood voor de bossen, ook bij ons
Bosbranden in Californië en ontbossing in Brazilië hebben evengoed gevolgen als het kappen van een boom in Fryslân. Bomen zijn immers essentieel in de strijd tegen de klimaatverandering.
Het bos bij Bakkeveen. Bossen zijn essentieel in de klimaatbeheersing van de planeet. Foto: Rens Hooyenga
De waarde van bomen kan moeilijk onderschat worden. Feitelijk hebben ze het voor het zeggen in de natuur. Ze voeden talloze organismen, scheppen de lucht, geven reliëf en perspectief aan hun omgeving en zijn verantwoordelijk voor het weer. Zo bezien gaat de mens vaak maar nonchalant om met deze schepselen.
De rol van bomen in de klimaatbeheersing van onze planeet is onderwerp van het boek Bladgoud , dat weerman Reinier van den Berg met een aantal co-auteurs publiceerde. Van den Berg waarschuwt al jaren voor de opwarming van de aarde en de desastreuze gevolgen die die kan hebben als die niet beperkt of gekeerd wordt. Dit boek is een pleidooi voor het massaal inzetten van bomen om het klimaat te helpen. ‘Is de waarde van de bossen niet meer dan de waarde van al het goud op aarde? Ik denk het wel.’
Van den Berg legt complexe materie als klimaatverandering uit in jip-en-janneketaal, zonder simplistisch te worden. Bomen leggen het desastreuze broeikasgas CO2 vast, filteren fijnstof uit de lucht en geven verkoeling, beïnvloeden het weer (kijk naar het regenwoud) en dat zijn nog maar een paar nuttige eigenschappen van levensbelang.
De regenmachine van het tropisch regenwoud is op onze schaal ook waarneembaar
Dat regenwoud kan zijn functie als regenmachine verliezen als het in omvang te klein wordt. Dat dreigt te gebeuren in het Amazonegebied. In het boek schetst Suzanne Valkman, hoofd bossen bij het Wereld Natuur Fonds, de deplorabele staat waarin de bomenwereld verkeert. Er is heel wat aan bos teloor gegaan op aarde. Sinds 1990 is 420 miljoen hectare bos verloren gegaan, waarvan tachtig miljoen oerbos. De 123 miljoen hectare boomaanplant die erbij is gekomen telt eigenlijk niet echt als bos mee, omdat dat veelal plantages zijn waar maar één soort in stand wordt gehouden en de biodiversiteit laag blijft.
Een vijfde van alle boomsoorten heeft inmiddels een bedreigde status: van de 100.000 soorten staan er 20.000 op de Rode Lijst. Achtduizend zijn ernstig bedreigd en 1400 soorten staan op de rand van uitsterven.
Veluwe
Het mechanisme dat het tropisch regenwoud tot regenmachine maakt, is op onze schaal ook waarneembaar, vertelt Van den Berg. Op zomerse dagen ontstaan de eerste onweersbuien boven de Veluwe. In Fryslân vallen de felste zomerbuien vaak in de regio Drachten-Bakkeveen. Onze bossen in Zuidoost-Fryslân en Gaasterland lijken misschien onbeduidend in vergelijking met Rusland (waar 20 procent van het wereldwijde bosareaal staat), Brazilië (12 procent), Canada (9 procent), de Verenigde Staten (8 procent) of China (5 procent). Maar waar het om gaat is dat alle bossen op aarde, met elke individuele boom, samenwerken om de planeet van zuurstof te voorzien en het klimaat stabiel te houden. Elke hectare jungle die in Brazilië of Indonesië gekapt wordt heeft wereldwijd impact, net als elke hectare bos die afbrandt in Californië of Australië, en eigenlijk geldt dat ook voor elke boom die in Fryslân gekapt wordt.
Regenseizoenen verschuiven, extreme droogteperiodes nemen toe in aantal en lengte, en ondertussen gaat de menselijke beïnvloeding van het bosareaal door. 7,6 miljoen hectare bos wijkt jaarlijks voor andere toepassingen, met name de productie van palmolie, soja, rundvlees, zuivel, hout, papier en rubber.
Het zo mogelijk verduurzamen van deze productie en anders gewoon stoppen met de consumptie ervan is nodig om het tij voor het bos te keren. Het beschermen en aanplanten van bossen is ook noodzakelijk, zoals al is vastgelegd in klimaatdoelstellingen van de Verenigde Naties, die ook een Strategisch Plan voor Bossen heeft.
Ambassadeur
De bescherming van natuur gaat soms ver, beschrijft Suzanne Valkman. In Nieuw-Zeeland hebben twee natuurgebieden dezelfde juridische rechten als de mens gekregen, net als het Erie-meer in Amerika en de Amazone in Colombia. ‘De basis hiervan is dat de natuur een levend wezen is, met intrinsieke waarde en existentiële rechten, en niet een pakket aan ecosysteemdiensten voor de mens.’
Van den Berg hoopt dat de lezer met een nieuwe blik leert kijken naar die boom vlakbij huis, of dat bos om de hoek. ‘Dan word je misschien zelfs wel een ambassadeur van bomen.’
Dat kan door zelf bomen te planten, gewoon in je tuin. Er staan tips in het boek waar je op moet letten als je dat doet en hoe je het beste duurzaam gebruik kunt maken van bomen en boomproducten. Zo kan iedereen een ambassadeur worden.
Bladgoud – de onschatbare waarde van de boom. Reinier van den Berg e.a. Uitgeverij Zilt. 205 pagina’s. 20,99 euro
