Bioscopen in Leeuwarden blikken met tentoonstelling terug op 111 jaar bioscoopgeschiedenis aan de Nieuwestad

Leeuwarden kent een lange bioscoopgeschiedenis. In 1896 vertoonde Christiaan Slieker de eerste filmbeelden in zijn donkere tent op de kermis op het Zaailand. Daardoor maakten Leeuwarders relatief vroeg kennis met het fenomeen bioscoop, al waren de filmpjes die Slieker vertoonde kort en zat er nog geen geluid bij.

De septembermaand is door Pathé benoemd tot afscheidsmaand van de twee bioscopen aan de Nieuwestad. Naast de tentoonstelling in de foyer van Cinema vertonen de twee bioscopen de hele maand op zondag klassieke topfilms zoals sciencefictionfilm Bladerunner uit 1982 en de horrorclassic Silence of the Lambs uit 1991. Bezoekers kunnen hun herinneringen aan de bioscopen achterlaten op een herinneringsmuur.

Vitrines

Mieke Elgersma, servicemedewerker bij Pathé stelde met haar collega’s de tentoonstelling samen. Daarvoor bezochten ze onder andere het Historisch Centrum Leeuwarden. ,,Maar Pathé heeft in het kantoor ook nog veel oude materialen bewaard. Die hebben we in een paar vitrines neergelegd.” De tentoonstelling is de hele maand gratis te bezoeken.

Al ruim een eeuw zitten de Leeuwarder bioscopen aan de Nieuwestad. In 1910 kreeg Leeuwarden met de Friso bioscoop de eerste vaste bioscoop. Dit was in de Bonifatiuskerk die toen dienst deed als theater annex bioscoop. Een agenda van het bioscoopprogramma uit die tijd leert dat het meer om een variété ging, met optredens tussen de films door die in die tijd nog maar vijftien tot twintig minuten duurden. Een derde locatie Studio F en Cinema was lange tijd op de Wirdumerdijk gevestigd, maar sloot in 1994. De familie Osinga was toen eigenaar van de bioscopen. Daarvoor stond Frits Weijschedé aan het roer.

Leeuwarder bioscoop

111 jaar later zit de Tivoli-bioscoop nog steeds aan de Nieuwestad. Het gebouw is evenwel onherkenbaar. De kerk werd gesloopt en in 1994 vervangen voor complete nieuwbouw. Tivoli werd dé bioscoop van Leeuwarden waar grote films als eerste in première gingen voordat de kleinere Cinema, ook aan de Nieuwestad, de films in het programma opnam. Cinema stond vroeger in de stad bekend als de Leeuwarder bioscoop, ,,waar in één grote zaal cowboyfilms vertoond werden en de houten stoeltjes soms door de lucht vlogen”, zegt Elgersma lachend.

Het was de tijd dat Cinema nog maar de helft van het pand besloeg, met een trap bij de entree en een smalle gang naar de zaal. Toen de bioscoop vijf kleinere zalen kreeg, heette de bioscoop tijdelijk Club 1 2 3 4 5. Onder de nieuwe naam Cinema moderniseerde ook deze locatie. Tot vandaag de dag kunnen de bioscopen prima naast elkaar bestaan, weet Elgersma. ,,Natuurlijk kreeg de bioscoop concurrentie van video’s, dvd’s en nu streamingkanalen, maar het assortiment breidde ook uit. Met VIP-stoelen, 3D-films en een uitgebreider assortiment van eten en drinken.”

Spoel

In de foyer staat naast de tijdlijn een aantal oude objecten opgesteld, zoals kasboeken uit 1919 en oude spoelen waarmee de films tot 2011 werden afgespeeld. ,,Een film van twee uur was goed voor een rol van drie kilometer”, vertelt Elgersma. De operateur was verantwoordelijk voor het goed plakken en knippen van de spoel en het afdraaien. Ook dat is verleden tijd. Alle films worden nu digitaal afgespeeld. Elgersma vindt dat een verbetering ,,want de kwaliteit van de spoel werd steeds slechter waardoor de film soms haperde. Dat is er nu niet meer bij.”

Met de komst van de nieuwe Pathé bioscoop verdwijnt er een stuk geschiedenis. Toch zijn Elgersma en haar collega’s niet nostalgisch. ,,We krijgen er een prachtige bioscoop voor terug met stadse allure. Er komen zeven VIP-zalen, en ook wat kleinere zalen. We hebben er vooral heel veel zin in.”

De exacte openingsdatum van Pathé in Leeuwarden is nog niet bekend, alleen dat het dit najaar zal zijn.