Bij het stikstofbeleid, de Programmatische Aanpak Stikstof, worden regels gesteld voor projecten in de omgeving van Natura 2000-gebieden. Het uitgangspunt is dat een vergunning wordt verleend als er maatregelen worden genomen om de schade die stikstof aan de natuur veroorzaakt in te perken.

De Raad van State oordeelde woensdag dat deze werkwijze in strijd is met Europese regels. Het biedt namelijk geen garanties dat de uitstoot van stikstof daadwerkelijk wordt beperkt. De RvS volgt met deze uitspraak het advies van de Europese Commissie van vorig jaar.

De principe-uitspraak heeft tot gevolg dat vergunningen voor veehouderijen, wegen en bedrijventerreinen vanaf nu niet meer worden afgegeven op basis van de huidige stikstofregels. Verder zal de uitspraak worden betrokken bij de 180 zaken waarbij het stikstofbeleid een rol speelt die nu nog bij de Raad van State liggen. Meer dan honderd daarvan gaan over natuurvergunningen die provincies aan boerenbedrijven hebben verleend. Als vergunningverlening uitsluitend op basis van het PAS is gebeurd, ziet het er voor de betrokken bedrijven niet goed uit, beaamt een woordvoerster van de Raad van State.

Vergunningplicht

Volgens boerenorganisatie LTO dreigt na de uitspraak de koe uit de wei te verdwijnen bij bedrijven nabij natuurgebieden. Voor het in de wei laten grazen en het uitrijden van mest zou in de toekomst een aparte vergunning moeten worden aangevraagd, maar dat is volgens LTO en varkenshouderij-organisatie POV onwerkbaar. Het gevolg zou zijn dat boeren koeien vaker op stal houden, waarschuwt LTO. Het uitrijden van mest en het weiden van vee in de buurt van natuurgebieden kan volgens de RvS schadelijk zijn voor natuurgebieden, omdat daarbij stikstof vrijkomt dat niet kan worden opgevangen.

Overleg

Minister Carola Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit noemt de uitspraak van de Raad van State ,,heel duidelijk”. De minister gaat overleggen met andere ministeries en provincies hoe de uitspraak verder moet worden geduid. De provincie Fryslân, die belast is met de vergunningverlening voor onder meer boerenbedrijven die willen uitbreiden, beraadt zich ook op de ontstane situatie.

De tegenstanders van de opening van Lelystad Airport noemen de uitspraak ,,heel goed nieuws”. ,,Een vrolijke duim voor het milieu, een tegenslag voor de minister en nieuwe hoop voor de inwoners van Oost-Nederland”, zei voorzitter Robert Tieskens van de actiegroep Red de Veluwe.

Voor de opening van Lelystad Airport is gebruik gemaakt van de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS). Dat betekent volgens de actievoerders dat er een nieuwe vergunning voor de uitstoot van stikstof moet worden aangevraagd in het kader van de wet Natuurbescherming. ,,Natuurlijk maken wij dan bezwaar, want het vliegveld kan die vergunning niet krijgen. De Europese milieuregels schrijven namelijk voor dat kwetsbare natuurgebieden niet mogen worden belast met nog meer stikstof dan nu al het geval is. Het wordt hoe dan ook een heel lange procedure”, aldus Tieskens. Minister Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur) wil Lelystad Airport in 2020 openen.

Niet eenduidig

Besluiten over snelwegen zijn complexer. Welke invloed de uitspraak over stikstof daarop kan hebben, valt volgens de woordvoerster van de Raad van State niet eenduidig te zeggen.

Het stikstofbeleid speelt een rol in diverse rechtszaken over snelwegen. Het gaat onder meer om de verbreding van de A27 en de A12 bij Utrecht en het verbreden en doortrekken van de A15 en de A12 bij Arnhem. Bezwaren tegen al die plannen moeten nog worden behandeld door de hoogste bestuursrechter.

Het ministerie gaat ervan uit dat ondernemers die hun bedrijf willen aanpassen hiervoor nog steeds een vergunning kunnen krijgen. ‘Dan moet wel zijn aangetoond dat deze aanpassingen niet leiden tot meer stikstofuitstoot’.

Milieu-organisatie Greenpeace interpreteert de uitspraak van de hoogste bestuursrechter zo, dat de veestapel nu wel zal moeten krimpen. De veehouderij stoot in de vorm van ammoniak de meeste stikstof uit.