Wanneer is het code zwart en wie krijgt er voorrang op de ic's? Drie vragen over het doemscenario

1. Wat is code zwart?

In de coronacrisis worden drie fases onderscheiden. Bij fase 1 kunnen patiënten instromen en doorstromen. De zorg verloopt dan op een normale manier. Besluiten worden in dit geval binnen de instelling genomen.

Bij fase 2 gebeurt dat regionaal, door onder andere het Regionaal Overleg Acute Zorgketen (ROAZ). De ruimte voor in- en doorstroom van patiënten wordt in deze situatie kleiner.

In fase 3, ook wel code zwart genoemd, is er een zeer ernstige verstoring van de gezondheidszorg. Deze situatie is in Nederland nog nooit voorgekomen. Er zijn dan onvoldoende zorgprofessionals inzetbaar en op de intensive cares van ziekenhuis is geen ruimte meer voor nieuwe patiënten. Om die reden moeten artsen een afweging maken: welke patiënt wordt er opgenomen? Dit heet triage.

Als het code zwart is, ‘is het bijvoorbeeld denkbaar dat in de ziekenhuizen alleen nog ruimte is voor acute zorg, zoals coronazorg, hartinfarcten, hersenbloedingen en trauma na een ongeluk’, schrijft de Rijksoverheid op haar website . Als code zwart realiteit is, dan wordt hij afgekondigd door de minister van Volksgezondheid, in dit geval Hugo de Jonge.

2. Is code zwart dichtbij?

In Nederland zijn er ongeveer duizend ic-bedden beschikbaar. Maandag waren er 882 plekken bezet, door mensen met en zonder corona. Afgelopen week nam het aantal ic-patiënten met gemiddeld veertig toe. Daar staat tegenover dat er natuurlijk ook mensen de ic verlaten. Bovendien is de regering bezig het aantal bedden op te schalen naar 1150.

,,Daarna kunnen we nog verder opschalen naar 1350 bedden. Ondertussen schaalt de andere zorg af, vooral knie- en heupoperaties”, zegt minister De Jonge tegen RTL Nieuws . ,,De planbare zorg die binnen 6 weken gegeven moet worden omdat het anders leidt tot gezondheidsschade, wordt pas in een paar ziekenhuizen af en toe afgeschaald.”

Ziekenhuisbaas Ernst Kuipers van het Erasmus MC in Rotterdam vertelde maandag in zijn persconferentie dat er op dit moment geen sprake is van code zwart en dat dat de komende weken ook niet het geval zal zijn. Om hier toch klaar voor te zijn, bereidt het Landelijk Coördinatiecentrum Patiënten Spreiding (LCPS) zich vrijdag digitaal voor. Hierbij worden de draaiboeken doorgenomen met de betrokken instanties, net als een jaar geleden gebeurde.

Ook zonder code zwart is het op dit moment druk in Friese ziekenhuizen : daar moeten alle zeilen worden bijgezet om de benodigde zorg te blijven leveren.

3. Hoe en door wie wordt bepaald wie er voorrang krijg op de ic’s?

Als code zwart aanbreekt kan, zoals gezegd, niet elke patiënt die op de ic zou moeten horen te liggen, die zorg ook krijgen. Er is te weinig plaats. En dus moeten er knopen worden doorgehakt die gaan over leven en dood. Welke patiënt krijgt er voorrang?

Deze keuzes worden gemaakt door de triagecommissie. Deze commissie bestaat uit artsen met verschillende specialismen. Deze groep neemt besluiten op basis van een draaiboek dat speciaal is opgesteld voor code zwart. Dat draaiboek is gepubliceerd in 2020.

Zorgmedewerker en leeftijd

In deze publicatie staan allerlei scenario’s. Zo valt er onder meer te lezen dat als er niet meer op basis van binnenkomst hulp kan worden geboden, een kort verblijft op de ic voorrang krijgt. Dat is omdat er dan meer mensen kunnen worden geholpen.

Mocht de verblijfsduur geen doorslag kunnen geven, dan kijkt de commissie of de betreffende patiënt een zorgmedewerker is. Als herstel van deze persoon ervoor kan zorgen dat de zorg kan worden opgeschaald, dan krijgt hij of zij voorrang.

Daarnaast speelt ook leeftijd een rol. Mochten patiënten ongeveer de zelfde opnameduur hebben, dan wordt een jonger persoon eerder geholpen dan een oudere. De leeftijden zijn opgedeeld in generaties van twintig jaar.